در جهان امروز سبک زندگی (Lifestyle) بسیار مهم شمرده می‌شود؛ مجموعه‌ای از منش‌های ذاتی ما و همچنین روش‌هایی که برای ادامه حیات برگزیده‌ایم.
بحث سبک زندگی در بسیاری از سخنان رهبر فرزانه و از جمله بیانیه گام دوم انقلاب مطرح شده و مورد توجه قرار گرفته است. ایشان در مهر ماه ۱۳۹۱ در جمع پرشور جوانان خراسان شمالی سؤالات مهمی را در این خصوص مطرح و آسیب شناسی آن‌ها را خواستار شدند.
در پاسخ به این مطالبه اساسی ابتدای هر هفته یکی از این سؤالات را مطرح نموده و به بررسی پاسخ خواهیم پرداخت. چهارمین موضوع ستون نسیم زندگی به موضوع مواد مخدر و اعتیاد اختصاص دارد. و، اما پرسش مهم: «چرا در برخى از بخش‌هاى کشورمان روى آوردن جوان‌ها به مواد مخدر زیاد است؟»
اعتیاد چیست؟
پاسخ به این پرسش نیازمند توجه به این نکته کلیدی است که اساساً چرا جوانان به مواد مخدر رو می‌آورند؟
اعتیاد به مواد مخدر از خطرناک‌ترین و بازگشت ناپذیرترین انواع اعتیاد به شمار می‌آید که برای بررسی آن باید نخست اعتیاد را شناخت؛ اعتیاد عبارت است از درگیر شدن و وابستگی به یک محرک که با وجود اثرات نامطلوبش برای ذهن ما خوشایند بوده و هر بار تجربه آن، رغبت درونی ما را به تکرار آن تجربه بیشتر می‌کند.
بنابر این به نظر می‌رسد موارد زیر در گرایش جوانان به موادمخدر مهم و اثرگذارند.
از خود بیگانگی و بی‌هویتی
خداوند به انسان‌ها هویت و تشخّصی عنایت کرده که ضامن عزت و اعتبار و آبروی آنهاست. جوانان به جهت قابلیت‌های ذاتی نقاط ستایش برانگیزی دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به پذیرش آسان حقیقت، مطالبه اصلاح روزافزون اوضاع پیرامون، قدرت، ابتکار و نشاط جوانی، تکلیف مداری و... اشاره کرد. وقتی به هر دلیل این هویت از میان رفته و جوان از استعداد‌های خویش الینه (بیگانه) گردید، زمینه هر نوع انحرافی در او فراهم می‌شود. الیناسیون یا از خودبیگانگی چنان مهم است که امروزه جامعه شناسان از آن به عنوان یکی از عوامل مخرب فرهنگ در همه جوامع یاد می‌کنند!
عجز از مهارت «نه» گفتن
یکی از مهارت‌های مهم که لازم است همگان – به ویژه جوانان – از آن برخوردار باشند، مهارت نه گفتن است. فقدان یا کمبود این مهارت باعث می‌شود آدمی در مقابل همه نوع دعوتی – که دعوت به مواد مخدر نیز از آن جمله است – پاسخ مثبت داده و با رودربایستی یا خجالت و شرم، خود را در معرض بیشترین آسیب‌ها قرار دهد. لازم است این توانایی از دوره کودکی مورد آموزش قرار گیرد و مطالعه کتاب «۲۵۰ روش برای نه گفتن» اثر دکتر سوزان نیومن ترجمه هانیه حق‌نبی مطلق نیز در این راستا قابل توصیه است.
زمینه‌های اخلاقی و روانی
خانواده‌های لاابالی، محیط‌های تحقیر کننده، دوستان و گروه‌های همسال، ارتباطات آزاد، پارتی‌های مشمئز (مواد، شراب، موزیک، زنا) و به قول خود معتادان «دوست بد و زغال خوب» از دیگر عواملی هستند که گرایش جوانان را به مواد مخدر تشدید می‌کنند.
حاشیه‌نشینی
حاشیه‌نشینی به ویژه در اطراف شهر‌های بزرگ به جهت وجود خلافکارانی که اغلب به خاطر فرار از محاکمه به چنین فضا‌هایی رو می‌آورند، مهم و کلیدی ارزیابی می‌شود.
همچنین نظارت ناکافی در حاشیه شهر‌ها زمینه‌های بیشتری را برای گرایشات منفی و از جمله گرایش به مواد مخدر فراهم می‌آورد.
ریسک طلبی و لذت جویی
روحیات جوان به ویژه ریسک طلبی و لذت جویی از زمینه‌های گرایش به مواد مخدر است. جوان از آن جهت که می‌خواهد عرصه‌های گوناگون را تجربه نموده و بی‌محابا برای دست یافتن به آنچه دوست دارد، خطر کند در معرض انواع آسیب‌هاست. مواد مخدر لذت‌های آنی جدیدی را در اختیار جوان قرار می‌دهد و شرایط ورود آسان او را در این عرصه‌ها فراهم می‌آورد؛ ورودی که با اراده و اختیار جوان صورت می‌گیرد، اما اغلب به تباهی همیشگی وی منجر می‌شود.
غرور و خود بزرگ بینی
دروازه ورودی مواد مخدر سیگار است و بر اساس برخی مطالعات اغلب نوجوانان و جوانانی که سیگاری می‌شوند، به خاطر حس غروری است که با کشیدن سیگار به آنان دست می‌دهد. در بررسی مرکز تحقیقات قلب و عروق دانشگاه علوم پزشکی اصفهان آمده است که بیش از ۷۰ درصد سیگاری‌ها اذعان داشته‌اند که هنگام استعمال سیگار حس کرده‌اند بزرگ‌تر شده و بیشتر مورد اقبال جامعه قرار می‌گیرند. خبر بد آنکه کمتر معتادی وجود دارد که از سیگار شروع نکرده باشد!
ثروت و تفریحات لاکچری
ثروتمندان و اغلب کسانی که درآمد‌های سرشار دارند، پس از مدتی به فکر می‌افتند چطور می‌شود از این امکانات سرشار برای رفاه بیشتر استفاده کرد. اینجاست که احتمالاً پای مواد مخدر و به ویژه نوع صنعتی آن به زندگی این قبیل افراد باز می‌شود و از آنجا که طبیعت مواد مخدر زیاده طلبی و تجربه کردن شرایط تازه‌تر است، بیشتر آنان در این گرداب مخوف غرق شده، قدرت برون رفت از آن را از دست می‌دهند. اطرافیان ناباب چنین افرادی می‌توانند با تعریف و تمجید‌های فراوان یا تملق‌های نابه‌جا در مسیر تباه آنان تأثیر گسترده‌ای داشته باشند.
نابسامانی اوقات فراغت
بی‌حوصلگی و فقدان برنامه منسجم در خصوص گذران اوقات فراغت از دیگر عواملی است که باعث آلوده شدن جوانان به مواد مخدر می‌شود. معتادان اغلب اتفاق نظر دارند فاقد حوصله و برنامه‌ای زمان‌بندی شده برای بهره‌برداری از اوقات فراغت خویش بوده‌اند. توجه و توکل به خدا، انگیزه‌های قوی و مؤثر، مدیریت زمان، اجتماعی بودن، لباس‌های رنگی پوشیدن، ورزش کردن، استعداد‌یابی، مسافرت، شناخت عوامل ضعف اراده و سعی در برطرف کردن آن‌ها و... موتور محرکه‌ای هستند تا آدمی به وسیله آن‌ها به جنگ بی‌حوصلگی رفته و از گذران عمر نتیجه دلخواه را بگیرد.
چرا این‌گونه است؟
آنچه بیان شد بخشی از مواردی است که باعث گرایش جوانان به مواد مخدر شده شرایط را برای آلودگی و اعتیاد وی فراهم می‌آورد.
اکنون نوبت به طرح پرسش اساسی و مهمی می‌رسد که در آغاز این مقال مطرح شد و آن اینکه چرا در برخى از بخش‌هاى کشورمان روى آوردن جوان‌ها به مواد مخدر زیاد است؟
قطعاً مواجهه با این مسئله نیز همچون سایر رویکرد‌های فرهنگی و اجتماعی مواجهه‌ای تک بعدی نیست. کشور ما ایران در منطقه‌ای حساس و سوق الجیشی واقع شده و کمتر کشوری را می‌توان از این جهت مشابه ایران دانست. همسایگانی، چون افغانستان و پاکستان که رکورد بیشترین کشت و تولید مواد مخدر سنتی جهان را در اختیار دارند، بی‌تردید در این خصوص نقشی کلیدی دارند. ایران نیز به عنوان مسیر ترانزیت آسان و ارزان مواد مخدر از این کشور‌ها به اروپا شرایط ویژه‌ای دارد. دسترسی به مواد مخدر در کشور ما به سهولت انجام می‌شود. طبق گزارش سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر در سال ۹۷ زمان دسترسی به مواد مخدر در کشور حداکثر بین ۳۰ تا ۴۵ دقیقه بوده است.
از سوی دیگر عادات محلی در برخی شهر‌ها و روستا‌ها نیز مزید بر علت شده و قبح استعمال مواد مخدر را از بین برده است. همین حالا نیز رؤسای برخی قبایل و عشیره‌ها برای پذیرایی شاهانه از مهمانان خود بساط منقل و بافور پهن و این را از آداب و رسوم قبیله یا عشیره خود تلقی می‌کنند. به طوری که فراهم نکردن چنین بساطی به زعم آن‌ها بی‌احترامی به مهمان تلقی شده، از اعتبار میزبان می‌کاهد.
در نظر بگیرید در چنین شرایطی برای استفاده از مواد مخدر قبحی باقی می‌ماند و آیا فرزندان و نواده‌های این قبیل افراد در آینده در برابر چنین رسومی ایستادگی می‌کنند؟
علاوه بر این مراکز تجمع جوانان نظیر پارتی‌ها، کمپ‌های کار اجباری، خوابگاه‌های کارگران ساختمانی و حتی زندان‌ها و... پتانسیل گسترده‌تری برای شیوع استعمال مواد مخدر دارند. در این قبیل پاتوق‌ها تنها عزم و اراده فردی در استفاده از مواد مخدر مطرح نیست، هم افزایی جوانان نسبت به یکدیگر نقش مهم‌تری ایفا می‌کند. سرمایه‌گذاری دشمن در تجارت مواد مخدر که در کنار تجارت اسلحه، تجارت سکس و تجارت انسان مهم‌ترین و سودآورترین تجارت‌های بین‌المللی را تشکیل می‌دهند، نیز عاملی پیش برنده در گسترش موادمخدر است.
چه باید کرد؟
حاکمیت بایستی با ایجاد هماهنگی بیشتر میان نیروی انتظامی و قوه قضاییه، بستن مویرگی مرزها، رفع نقص و اختلاف و تعارض قوانین، کوتاه کردن دست رشوه بگیران، برپایی اردوگاه‌های کار اجباری، پاکسازی زندان‌ها از موادمخدر، پیش‌بینی جایگزین‌های مؤثر به جای زندان، تبلیغات گسترده در فضا‌های عمومی، استفاده از ظرفیت رسانه ملی و سایر تریبون‌های فراگیر و... مانع بسط و گسترش مواد مخدر گردد. همچنانکه فضای سایبری، فیس بوک و سایر شبکه‌های اجتماعی نیز به جهت گستردگی دامنه نفوذ وظیفه بسیار کلیدی و مهمی را در جلوگیری از شیوع مواد مخدر به عهده دارند.
منبع: روزنامه جوان
