فنون متفاوتی برای نابودی مهمات و عوامل شیمیایی به‌کار می‌رود، اما بیشتر روش‌ها شامل یکی از این دو حالت است: سوزاندن در دمای بسیار بالا برای نابود کردن مسمومیت‌زایی مواد شیمیایی یا خنثی‌سازی مواد شیمیایی با افزودن آب و محصولی مانند هیدروکسید سدیم.
نابود کردن سلاحهای شیمیایی که دارای مواد منفجره باشد، با مخاطرات بیشتری همراه است. یک راه‌حل، استفاده از یگان‌های نابودسازی متحرک است که می‌توان با سرعت نسبتاً زیادی به محل منتقل و در نتیجه از مخاطرات انتقال این تسلیحات در منطقه جنگی پرهیز کرد.
برخی از این یگان‌های متحرک مواد منفجره را دور سلاحهای شیمیایی می‌گذارند و آن را در اتاقکی از جنس زره قرار می‌دهند. سپس با انفجار، مهمات و عامل شیمیایی را از بین می‌برند. ارتش آمریکا یک یگان متحرک به نام سامانه نابودسازی انفجاری تولید کرده است که از مواد شیمیایی برای خنثی کردن عامل سمی استفاده می‌کند. این سامانه تا به حال بیش از 1700قلم سلاح شیمیایی را در آمریکا از سال2001 نابود کرده است که می‌تواند در آن واحد 6سلاح را از بین ببرد. سامانه دیگری که ممکن است در سوریه به‌کار گرفته شود، فناوری انفجار داغ نام دارد. این سامانه مهمات داخل اتاقک انفجار را تا حدود 550درجه گرم می‌کند که برای منفجر کردن سلاح و محتویات شیمیایی آن کافی است.
وضعیت عوامل شیمیایی که روی سلاح‌ها گذاشته نشده‌اند، ساده‌تر است. دمای بالای آتش‌دان عامل شیمیایی را به محصولاتی کمتر مضر تبدیل می‌کند که می‌توان در تصفیه‌خانه صنعتی آن را مانند نوعی ماده خطرناک تصفیه کرد؛ اما نگرانی‌های زیست‌محیطی نسبت به سوزاندن سبب شده است که تمایل بیشتری به خنثی‌سازی وجود داشته باشد.در این روش، عامل شیمیایی داخل مخزن ریخته و سپس آب و هیدروکسید سدیم به آن اضافه می‌شود. ماده حاصله را که خاصیت سمی کمتری دارد، می‌توان تصفیه کرد یا در مخزن دیگری سوزاند.
نابودسازی سلاحهای شیمیایی کجا انجام می‌شود؟
سلاحهای شیمیایی را می‌توان در محل استقرار آنها در یگان‌های متحرک نابود کرد یا این کار را در مقیاس وسیع‌تر در نقطه‌ای دیگر انجام داد، اما کارشناسان معتقدند این روش‌ها در جایی به‌کار گرفته می‌شود که زمان کافی در اختیار است؛ عنصری که در سوریه به اندازه کافی وجود ندارد. به گفته آنان، شاید در سوریه ابتدا خرج سلاحهای شیمیایی جدا و سپس در سلاح‌ها بتن ریخته شود یا آن را در بتن دفن کنند.
براساس معاهده سلاحهای شیمیایی، دفن کردن عوامل شیمیایی در دریا یا در زمین مجاز نیست. این معاهده نابود کردن این سلاح‌ها را با انفجار کنترل‌شده در گودال‌های عمیق نیز مجاز نمی‌داند. این روشی بود که در دهه1990 در عراق به‌کار گرفته شد. زرادخانه سلاحهای شیمیایی عراق و لیبی در سال‌های گذشته منهدم شد.
در عراق، بازرسان تسلیحاتی سازمان ملل مکان‌های نگهداری این سلاح‌ها را یافتند و مهر و موم کردند. زرادخانه سلاحهای شیمیایی لیبی بسیار کوچک‌تر بود و کارخانه‌ای برای نابودکردن آن ایجاد شد، هر چند پس از سرنگونی رژیم قذافی، زرادخانه دیگری از گاز خردل پیدا شد. براساس مفاد معاهده سلاحهای شیمیایی، سوریه 9 ماه وقت دارد سلاحهای شیمیایی خود را از بین ببرد. بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه گفته است به طرح نابود کردن سلاحهای شیمیایی متعهد است اما این کار حدود یک سال طول می‌کشد. آمریکا و روسیه بزرگ‌ترین انبار سلاحهای شیمیایی را در جهان دارند.
آمارها نشان می‌دهد 81درصد از ذخایر اعلام‌شده سلاحهای شیمیایی در جهان تا تیر امسال نابود شده است. آمریکا حدود 90درصد و روسیه 74درصد از ذخایر سلاحهای شیمیایی خود را از بین برده‌‌اند. روسیه وعده کرده است نابودسازی سلاحهای خود را تا سال2015 به پایان برساند. آمریکا سال 2023 را برای این منظور معین کرده است. آمریکا و روسیه از امضاکنندگان معاهده سلاحهای شیمیایی هستند که سازمان ممنوعیت سلاحهای شیمیایی بر حسن اجرای آن نظارت می‌کند.
کارشناسان همین سازمان بازرسی‌های تسلیحاتی اخیر را در دمشق انجام دادند و ممکن است بر نابودسازی سلاحهای شیمیایی سوریه نیز نظارت کنند. اکه سلستروم بازرس ارشد تسلیحاتی سازمان ملل گفت، یافتن و نابود کردن تمام سلاحهای شیمیایی سوریه دشوار است، اما به اعتقاد وی این کار شدنی است.
دولت سوریه قبل از پایان یافتن مهلت یک هفته‌ای که آمریکا و روسیه به این کشور داده بودند تا اطلاعات مربوط به تسلیحات شیمیایی‌اش را به سازمان ملل ارائه کند، این اطلاعات را طی گزارش مفصلی به این سازمان ارائه کرد. دولت سوریه همچنین برای همکاری کامل با سازمان ملل در روند خلع سلاح و نابودی تسلیحات شیمیایی‌اش اعلام آمادگی کرده است.
سلاحهای شیمیایی سوریه به‌نوعی عامل بازدارندگی این کشور در مقابل تسلیحات هسته‌ای رژیم صهیونیستی است که همسایه دیوار به دیوار سوریه است و بلندی‌های جولان سوریه را هم تحت اشغال خود دارد. رژیم صهیونیستی علاوه بر کلاهک‌های هسته‌ای احتمالا از سلاحهای شیمیایی هم برخوردار است اما داشتن این نوع سلاح را هم نه تأیید می‌کند و نه تکذیب.
منبع: همشهری
