کد مطلب: 19429
سه شنبه ۲۹ مرداد ۱۳۹۲ ساعت ۱۴:۰۵
علل و عوامل مهجوریت مساجد؛ مقصر کیست؟
نرجس ربیعی
بسیاری از ما به خاطر انس با سبک سبک زندگی وارداتی غربی، مسجد را محل مناسبی برای برپایی جلسات و مباحث مهم سیاسی و اجتماعی نمی‌دانیم و مسجد صرفا به محلی صرفا برای برگزاری مراسم اعیاد و عزاداری تبدیل شده است.
مسجد، برترین پایگاهی دینی است که حضور معنوی همه اقشار جامعه به ویژه جوانان در آن، موجب تقویت بنیاد دینی همراه با اصلاح کژی‌ها و سالم‌سازی از ناهنجاری‌های اجتماعی و اخلاقی در میان جامعه اسلامی می‌شود. بدین ترتیب تشخیص نیازهاى مختلف اقشار از جمله نیازهاى جسمانى، روانى، عاطفى، اجتماعى، معنوى، اخلاقى و شناختى می‌تواند گام مؤثرى در جذب آنان به مساجد باشد. وقتى خصوصیات افراد شناخته شد آنگاه برنامهریزان امور فرهنگى مساجد قادر خواهند بود تا برنامههایى را تدوین کنند که ضمن آنکه زمینه‌ساز رشد و تعالی آنها است، برطرف کردن نیازهاى گوناگون مطابق با سلیقه و روحیه‌شان را نیز مد نظر قرار خواهد داد.
برخلاف بعضی ادیان مثل مسیحیت، که دینگرایی و پرستش محدود به مختصاتی به نام کلیسا می‌شود و خارج از این جغرافیا چیزی از آموزه‌های دین وجود ندارد، در فرهنگ اسلام، دینگرایی محدود به زمان و مکان نمی‌شود و یک مسلمان موظف است که خود را با قوانین اسلام در هر موقعیتی وفق دهد و این وظیفه را در شرایط مختلف به دیگران نیز گوشزد کند. اصل امر به معروف و نهی از منکر در اسلام نیز برگرفته از همین موضوع است. اما مسلمانان برای آنکه بتوانند قوانین اسلامی را در شرایط اجتماعی و سیاسی خود دخیل کنند، نیاز به یک پایگاه قوی دارند که مبانی نظری اسلام را در آنجا فرا گیرند و الگوی عملی این مبانی را در اجتماع پیاده کنند. در مشکلاتشان و آموختن راهکارهای مختلف، به مبلغان اسلام در این پایگاه رجوع کنند و این پایگاه مستحکم همان مسجد است که پیامبر اصول استفاده از آن را بنا کرد و وظیفه اصلی آن، تقویت مبانی فکری و نظری اسلام است.
اگرچه شایسته نیست که مسجد به جولانگاه احزاب سیاسی و تبلیغ تفکرات حزبی تبدیل شود، اما با توجه به فرموده امام خمینی(ره) باید از مساجد به عنوان مراکز اجتماع سیاسی نیز استفاده شود. به همین خاطر روحانیون و ائمه جماعات باید بتوانند که سیاستی را که برخاسته از تفکرات اسلام است را از تریبون مساجد به آحاد مردم آموزش دهند تا مفاهیم شبه‌سکولار در ذهن ها جاخوش نکند زیرا همواره خطر جدایی دین از مشخصه‌های حکومتی وجود داشته و تهدید محسوب می‌شود.
همه این موارد ایده‌آل‌هایی بود که انتظار می‌رود طبق سنت حسنه پیامبر و ائمه اطهار در مساجد عملی باشد. ولی به دلایل گوناگون این امر مهم تا حد مطلوب محقق نیافته است. گاهی آنقدر مردم در روزمرگی خود غرق می شوند که حتی مجال آن را نمی‌یابند گاه برای به جا آوردن چند رکعت از نمازهای روزانه خود به مساجد رجوع کنند. و یا در برخی موارد به خاطر طرز فکرهای غلط و شیوه زندگی با سبک مدرنیته و غرب‌زدگی، مسجد را محل مناسبی برای برپایی جلسات و مباحث مهم سیاسی و اجتماعی نمی‌دانیم و ترجیح می‌دهیم پایگاه مناسبات اجتماعی‌مان را در فرهنگسراهای مجلل با الگوی اشرافیت غربی برگزار کنیم. چراکه مسجد را تبدیل کرده‌ایم به محلی صرفا برای برگزاری مراسم اعیاد و عزاداری. غافل از تاثیر بسیار زیادِ جایگاه مسجد در انتقال نوع فرهنگ و کدهای اسلام‌گرایانه، که می‌تواند ما را در رسیدن به اهدافمان به شیوه‌ای مناسب یاری رساند.
شاید دقیقا نتوان در این میان کسی را مقصر این بی‌توجهی‌ها معرفی کرد. اما چیزی که مسلم است اینکه ما در فرهنگ‌سازیِ استفاده از مساجد، کم‌کاری فراوانی داشته‌ایم. قسمتی از این کمبود به نقش تربیتی خانواده‌ها باز می‌گردد اینکه تا چه اندازه جایگاه تاثیرگذار مسجد برای کودکان ملکه می‌شود و والدین، خود تا چه اندازه از این نقش سازنده آگاه هستند که بتوانند با یک الگوی مناسب، آن را به فرزندان هم انتقال دهند. در اینجا نقش نهادهای آموزشی، چون آموزش و پرورش، موسسات آموزش عالی و دانشگاه‌ها برای مهیا کردن فضای تربیتی پررنگ‌تر می‌شود.
قسمتی از مشکل نبود فرهنگ‌سازی در این عرصه، به کم‌کاری نهادهای مرتبط با مساجد برمی‌گردد. اگرچه نهادهایی چون دفاتر رسیدگی به امور مساجد، کارهای خوبی تا به امروز انجام داده‌اند، اما گاه سیاستگذاری‌ها، تبیین برنامه مساجد، توجیه به موقع ائمه جماعات واولویت‌بندی برنامه‌ریزی‌ها در جهت مناسب نبوده است. این اهداف باید در راستایی ترسیم شود که مسجد را به مرکز توجه فرهیختگان، نخبگان و تمامی اقشار جامعه تبدیل کند و بتواند این ذهنیت غلط را که فعالیت مساجد صرفا مربوط به عوام یا اقشار کم‌سواد جامعه است را از ذهنها پاک کند. برای آنکه تاثیر فعالیت‌های مختلف در مساجد گسترش یابد و فراگیر شود باید بتوان جوانان را جذب مساجد کرد؛ زیرا تا میراث‌داران ارزش‌های دین، جذب پایگاه فکری اسلام نشوند نمی‌توان برنامه خوب و بلند مدتی را برای بقای اصول انقلاب و فرهنگ ارائه داد.
بد نیست در این میان به نقش رسانه‌ها به خصوص صدا و سیما که تاثیرگذارترین رسانه در بحث آموزش و فرهنگ‌سازی است هم اشاره کنیم. تمامی رسانه‌ها می‌بایست در ارائه طرح‌های جدید، جهت فرهنگ سازی مناسب برای نشان دادن قابلیت‌های مساجد و نقش اصلی مساجد در اهداف رو به پیش جامعه وحدت داشته باشند که تجربه ثابت کرده است در جامعه ما، فرهنگ‌سازی‌های رسانه‌ای میانبر تاثیرگذار برای رسیدن به هدف است.
خبرگزاری تسنیم - نرجس ربیعی
