خبرگزاری شبستان: احکام الهی برای موضوعات متنوعی است که آدمیان در زندگی فردی و اجتماعی خود با آنها روبرو هستند. در این چارچوب یکی از جدی ترین موضوعات و معضلات جامعه نوین ، بحث اعتیاد و مصرف مواد مخدر است. شاید شکل گیری، بروز و شیوع مصرف مواد مخدر، ارتباطی با حوزه کار فقیه نداشته باشد اما فقه پویا حکم می کند که برای یک معضل جامعه معاصر که از بیماری اخلاقی اجتماعی اعتیاد رنج می برد، احکام الهی را جستجو کند.
شواهد نشان می دهد، رابطه معنادار و با ثباتی بین مذهب و معنویت از یک طرف و سلامت افراد از سوی دیگر وجود دارد. برای افراد معتاد زندگی حول به دست آوردن ، مصرف و بهبودی از اثرات مواد متمرکز است. آنها ممکن است احساس کنند که از دیگران جدا شده اند و چیز زیادی از زندگی شان نمانده است. احساس می کنند زندگی شان بدون معنا است و هیچ هدف متعالی یا معنوی برای آن وجود ندارد. آنها احساس می کنند که هیچ قدرتی بزرگ تر از خودشان برای کمک به آنها وجود ندارد.
نتایج پژوهش های به عمل آمده در بسیاری از کشورهای دنیا نشان می دهد که برای آرامش انسان و داشتن یک اراده قوی، باید عاملی به نام مذهب و گرایش به خدا در جامعه گسترش یابد. بی توجهی به آمیزه های مذهبی و فاصله گرفتن از ارزشهای معنوی و در مقابل گرایش به ارزشهای مادی و ظاهری یکی از عوامل مهمی است که شاید بتوان گفت در کنار عدم کنترل والدین باعث ایجاد انواع آسیب های اجتماعی از جمله اعتیاد ، بین نوجوانان و جوانان می شود. چرا که مذهب عاملی است که در هر شرایط قادر است با چراغ قرمزهایی مانع بروز آسیب های اجتماعی شود. بی توجهی به آموزه های دینی از سوی بسیاری از والدین و در کنار آن موج تهاجم فرهنگی که به شکل های مختلف ذهن فرزندان ما را نشانه گرفته اند از مهمترین عوامل مذهب گریزی جوانان و نوجوانان می باشد.
تحقیقات نشان میدهد که داشتن جهانبینی مذهبی در معنابخشی به زندگی،امید به زندگی و احساس امنیت خاطر تأثیر به سزایی دارد و مانند سپری در مقابل از خودبیگانگی و خلأ وجودی عمل میکند.به عبارت دیگر،مذهب به زندگی انسان جهت میدهد،از او در مقابل فشارهای روانی محافظت میکند،و درنتیجه سلامت روانی باعث کاهش مشکلاتی مانند افسردگی،اضطراب،خودکشی،عزتنفس پایین و تنهایی می‌شود.درنتیجه،تأمین بهداشت روانی ، فرد را از مصرف تفریحی یا اعتیاد به مواد مخدر و الکل باز میدارد. معمولاً مذهب در سه سطح می تواند مصرف مواد را تحت تأثیر قرار دهد :
اولین تأثیر مذهب شامل فعالیتهای پیشگیرانه ای است که برای تحریم شروع مصرف مواد به کار گرفته می شود و می تواند در برگیرنده آموزش مستقیم مردم درباره منع مصرف مواد و همچنین هدفمند نمودن زندگی باشد که در این صورت برای داشتن زندگی سالم مصرف مواد عملی پسندیده نیست. دومین تأثیر مذهب مداخله در جلوگیری از گسترش اعتیاد در افرادی است که مصرف آزمایشی و گاه به گاه مواد را شروع کرده اند. سومین تأثیر مذهب شامل برنامه هایی است که برای کمک به افراد معتاد در جهت ترک و همچنین پرهیز از عود مجدد در آنان فراهم شده است
یکی از شیوه هایی که مذهب به وسیلة آن مصرف مواد را کاهش می دهد پرورش جنبه های بهداشت روانی است. مذهب به زندگی فرد جهت می دهد و از او به هنگام فشارهای روانی روزمره حمایت می کند. بنابراین تأمین بهداشت روانی می تواند فرد را از مصرف تفریحی یا اعتیاد به مواد مخدر بازدارد و از طرف دیگر باعث کاهش مشکلاتی مثل افسردگی ، احساس از خود بیگانگی ، تنهایی و عزت نفس پائین می شود که فرد را مستعد مصرف مواد می کند
اعتیاد از دیدگاه قرآن و احادیث
اسلام با قواعد تشریعی فراگیر خود، برنامه ها و راه حل های ویژه ای در جهت رشد و نمو عقیدتی، اخلاقی و جسمی و روحی افراد تجویز کرده که با به کارگیری آن می توان در صلابت عقیدتی، رفعت اخلاقی و روحی و روانی به اوج نائل شد.
با بررسی در قرآن و روایات دین اسلام هر انسان فهیمی به راحتی درک می کند که مواد مخدر علاوه بر آثار سویی که بر جسم و روح انسان دارد، آثار سوء اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی نیز به دنبال دارد بنابراین یکی از گامهای بلند در امر مبارزه با مواد مخدر، تحقیق در زمینه حکم فقهی و روشن شدن تکلیف شرعی آن است.
مواد مخدر از مصادیق اضرار به نفس به شمار می آید و استعمال تخدیرکننده ها و هر چیزی که نیروی عقل را کاهش می دهد و یا هر نوع عملی که از نظر عرف غالبا' زمینه نابودی و توانایی را فراهم می کند مشمول نهی و حکم تحریم قرار خواهد گرفت. نقش اعمال دینی در پیشگیری از اعتیاد
پزشک فرانسوی الکسیس کارل ثابت کرده است که نماز سبب ایجاد نشاط معنوی در انسان می گردد، و از احتمال استفاده از مواد مخدر می کاهد، باعث کاهش بزهکاری در نوجوانان شده و از بروز طلاق در خانواده کم می کند. مطالعات انجام شده در کشورمان نشان می دهد که نماز به نحو بسیار معنی داری بر کاهش اضطراب اثر بخش است. براساس نتایج یک پژوهش در شهر تهران، 8/68% از افراد غیر معتاد اظهار داشته اند که مقید به خواندن همیشگی نماز هستند، ولی این رقم در افراد معتاد به 28% تنزل می کرد. هم چنین، فقط 8/6% از افراد غیر معتاد اصلاً نماز نمی خواندند، در حالی که این رقم در میان افراد معتاد به 14% می رسید. در مطالعه مذکور بین عدم پایبندی به نماز و اعتیاد رابطه بسیار معنی داری بدست آمده است.
تحقیقات انجام شده در بسیاری از کشورهای دنیا نشان می دهد عبادات و به طور مشخص نماز آدمی را از فحشا و منکر باز می دارد و اگر احساس گناه را عامل ایجاد اضطراب و ناامنی بدانیم می توانیم بگوییم که چون نماز مانع انجام گناه می گردد انسان در اثر عدم انجام گناه و یا داشتن احساس خفیف گناه ،آرامش و اعتماد به نفس به دست می آورد.
در مطالعات اخیر پژوهش گران ثابت شده است ،نماز می تواند افسردگی را به نحو مؤثری درمان کند. که خود می تواند سبب بالا رفتن قوت اراده و غلبه بر نفس شده و می تواند از گرفتار شدن در دام اعتیاد پیشگیری نماید.
دین پتانسیل و ظرفیت‌های بالقوه فراوانی برای آرامش‌بخشی و ایجاد کنترل درونی دارد، مثلاً وقتی کودک و نوجوانی با میل خودش در ماه رمضان روزه می‌گیرد، در گرمای تابستان و با تشنگی زیاد، حتی در خلوت هم حاضر نیست آب بخورد بدون این‌که کسی او را کنترل کند و این قدرت باور دینی است که می‌تواند شخص را در آن شدت تشنگی و نیاز واقعی به آب، از نوشیدن باز دارد.
پس همین باور دینی می‌تواند در مورد سیگار و مواد مخدر هم کنترل‌کننده باشد، به شرط این‌که از یک کنترل‌کننده بیرونی به یک مهار‌کننده درونی تبدیل شود.
تجربیات و مطالعات تاریخ بشر نشان داده است که آن کسانی که همواره حلقه رابطه خویش را با خدای خود حفظ کرده اند و در همه حال با دعا و نیایش و نماز در ارتباط بوده اند از نظر سلامتی روح و روان از شرایط بهتری برخوردار بوده اند.
دعا یکی از راههای تقویت بعد روحانی انسان ها است و در پس برقراری این ارتباط با خداوند انسان ها آرامش عمیق را در روح و روان خود احساس می کنند چنان که در قرآن کریم آمده است با یاد خدا دلها آرام می گیرد.
دعا کردن به درگاه خداوند از آن جهت که انسانها را با کمال مطلق روبه رو می کند و به انسان شهامت بسیاری خواهد داد . که در این صورت می تواند به بسیاری از دعوت هایی از سوی دوستان ناباب ، پاسخ « نه » بگوید.
نقش روحانیون در پیشگیری از اعتیاد و مبارزه با مواد مخدر
استفاده از ظرفیت روحانیون یکی از راهکارهای مهم در پیشگیری و مبارزه به مواد مخدر می باشد. روحانیون می‌توانند از طریق آگاهی‌بخشی و متقاعدسازی عموم مردم نقش مؤثری در پیشگیری از مصرف مواد مخدر داشته باشند، آموزه‌های دینی در صورتی مؤثرند و می‌توانند اثر نیرومندی در کنترل رفتار و خود مهارگری داشته باشند که با متقاعدسازی و انگیزش درونی همراه باشند. که این مقوله براحتی توسط روحانیت معزز قابل انجام است.
با توجه به این‌که هنوز هم مرجعیت فکری بسیاری از مردم، برعهده مراجع عظام و علمای اعلام می‌باشد، آنان می‌توانند با ورود به این موضوع، کمک بزرگی به امر پیشگیری و مبارزه با اعتیاد نمایند.
روحانیون و مبلغین می‌توانند موضوعاتی از قبیل مضرات مواد مخدر، اهمیت سلامت جسم و روح، شیوه‌های پیشگیری از اعتیاد و مشکلات رفتاری و همچنین شیوه‌های زندگی سالم از منظر اسلام را موضوع سخنرانی و جلسات خود قرار دهند و مخاطبین خود را در این زمینه‌ها آگاه نمایند.
