«آیا وعده ساخت یک میلیون مسکن در سال عملی است»، این سوالی بود که در زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و شنیده شدن وعده‌های ابراهیم رئیسی در این خصوص زیاد شنیده می‌شد. موضوعی که کمی پیشتر در قالب یک قانون مصوب مجلس شورای اسلامی هم مطرح شد و دولت پیروز بعد از انتخابات را مکلف و ملزم به اجرای آن می‌کرد.
از نگاه برخی کارشناسان و حتی سیاسیون چنین قانونی نمی‌تواند اجرا شود چرا که جنبه تورم‌زا دارد و یا در داخل ظرفیت تولید مصالح برای اجرای چنین طرح انبوهی نیست. سعید محمد، فرمانده سابق قرارگاه خاتم‌الانبیا در دوران انتخابات هنگامی‌که قصد داشت وارد کارزار انتخاباتی شود با نگاه تورم‌زا بودن چنین وعده‌ای را مورد نقد قرار داد.
لزوم اصلاح نظام بانکی
البته به غیر از منتقدان، کارشناسانی هم هستند که نسبت به اجرای چنین طرحی حس خوش‌بینی دارند با این حال درباره فراهم شدن مقدمات آن تذکراتی را به دولت می‌دهند. به عنوان مثال میثم مهر پور، کارشناس اقتصادی که در گفت‌وگو با خبرنگار الف گفت: زمین‌های رایگانی که برای نهضت ملی مسکن درنظر گرفته شده و تسهیلات دولتی که قرار است برای این طرح پرداخت شود به ساخت خانه‌هایی منجر می‌شود که تاحدودی ارزان است. البته از این جهت که خانه‌ها به افرادی تعلق می‌گیرند که تاکنون از تسهیلات مسکن استفاده نکرده‌اند یک اتفاق خوب است.
وی در ادامه با اشاره به اینکه بنابر قانون می‌بایست 20 درصد منابع بانکی به سمت تسهیلات بانکی برود و از این جهت موافقان طرح انبوه‌سازی مسکن معتقدند امکان تامین منابع بانکی آن فراهم است افزود: درگذشته اگر سهم منابع بانکی از پرداخت تسهیلات مسکن کم بود، بخشی از تسهیلات در بخش‌های دیگر مانند صنعت یا تسهیلات غیر هدفمند هدایت می‌شد. اما الان جای سوال است که آیا اصلاحی در نظام بانکی صورت گرفته که بتوان 20 درصد منابع بانک‌ها را به بخش مسکن داد. باتوجه به شرایط موجود به‌نظر می‌رسد افزایش تسهیلات تاثیری قطعی بر روی اعتبارات و نقدینگی خواهد داشت و هنوز در نظام بانکی هم اصلاحی صورت نگرفته است.
تامین تسهیلات 800 هزار واحد در ابهام!
با وجود آنکه در فضای کارشناسان و نخبگان بخش تامین تسهیلات بانکی این طرح محل بحث است، صحبت‌های محمود شایانی، مدیر عامل بانک مسکن در کنار سکوت بانک‌های دیگر درباره تامین تسهیلات این طرح قابل تامل است.
مدیر عامل بانک مسکن به عنوان یکی از بانک‌های عامل پرداخت تسهیلات طرح نهضت ملی مسکن چندی پیش گفت که تسهیلات برای ساخت 210 هزار واحد مسکونی (معادل 63 هزار میلیارد تومان) تامین شده است. درحالی که بانک مرکزی شبکه بانکی را مکلف کرده تا 360 هزار میلیارد تومان برای تسهیلات طرح مذکور اختصاص دهند و سکوت آنها (البته تا امروز) نشان می‌دهد هنوز منابع برای پرداخت تسهیلات 800 هزار واحد مسکونی تعیین و تکلیف نشده است.
اوضاع نامشخص تسهیلات مجردها
در این میان آنچه جلب نظر می‌کند نحوه برخورد مقامات مسئول در این طرح با پرداخت تسهیلات به جوانان مجرد است. نگامی که سایت ثبت‌نام برای طرح نهضت ملی مسکن فعال شد، در اخبار رسمی دولتی آمد که این طرح شامل حال مجردها نمی‌شود و فقط افراد متاهل می‌توانند ثبت‌نام کنند.
خیلی زود زنان مجرد مستثنی شدند تا یک چتر حمایتی برای آنها در قالب این طرح ایجاد شود، با این حال هنوز مردان مجرد نمی‌توانستند ثبت‌نام کنند. متعاقب این اوضاع در اخبار اعلام شد مردان مجرد بالای 45 سال نیز می‌توانند در این طرح شرکت کنند و کمی بعدتر تبصره‌هایی به شیوه اجرای طرح اضافه شد که اجازه می‌داد افراد مجرد به صورت مشروط در این طرح ثبت‌نام کنند. شرط هم این بود که در زمان تحویل واحدهای مسکونی ملزم هستند که متاهل شده باشند.
از مجردها پول زمین را می‌گیریم!
آخرین خبرها از محمودزاده، معاون مسکن وزارت راه و شهرسازی هم گویای این است که افراد مجرد اگر در زمان تحویل مجرد مانده باشند علاوه بر هزینه زمین، هزینه ساخت و ساز، تمام تخفیفات مربوط به پروانه ساختمانی، تسهیلات، مالیات و … برای‌شان حذف و تمام هزینه‌ها بر اساس قیمت روز از مجردها دریافت خواهد شد.
این درحالی است که بنابر قانون تسهیل ازدواج (مصوب سال 84) و قانون جوانی جمعیت که ابلاغ آن با ثبت نام طرح نهضت ملی مسکن همزمان شده است بر پرداخت تسهیلات برای ازدواج و آسان‌سازی این سنت نیکو تاکید شده است. برای همین دولت می‌تواند به منظور ترغیب جوانان به ازدواج از شیوه‌های تشویقی استفاده کند و در این میان تهیه مسکن با تسهیلات مناسب یکی از ابزارهای مناسب ترغیبی است.
به عنوان مثال می‌توان به جوانان مجردی که همزمان با تحویل واحدها در قالب نهضت ملی مسکن، ازدواج کنند یا درخواست وام ازدواج‌شان در این بازه زمانی دریافت شود از تسهیلات ویژه با رقم بیشتر و دوره بازپرداخت طولانی‌تر و همچنین سود صفر یا کمتر از آن بهره‌مند شوند.
یا دولت می‌تواند وام زوجینی که با هم در طرح نهضت ملی مسکن شرکت می‌کنند و در آستانه ازدواج هستند را در قالب بندهای منطبق با قانون جوانی جمعیت افزایش دهد و از تسهیلات استمهال بازپرداخت وام بهره‌مندشان کند.
دو موضوعی که نباید فراموش کرد
نباید فراموش کرد با توجه به افزایش هزینه‌های زندگی و اینکه حرکت جوانان از دوره مجردی به متاهل شدن (اعم از دختر یا پسر) مستلزم پرداخت هزینه‌های بالایی است که فقط یک برآورد نشان می‌دهد در سال گذشته هزینه برای ازدواج ساده در محدوده 80 میلیون تومانی قرار داشت، اگر افزایش هزینه مشارکت در طرح نهضت ملی مسکن ( با دریافت هزینه زمین و حذف تخفیفات و مالیات‌ها دنبال شود) می‌تواند اثر معکوسی بر نتایج این طرح و اهداف بلند مدت قانون جوانی جمعیت که همان افزایش جمعیت و فرزندآوری است، بگذارد.
باز نباید فراموش کرد درحالی که حداقل حقوق یک کارگر مجرد در سال جاری در محدوده 3 میلیون و 500 هزار تومان تا 4 میلیون تومان است و پرداخت اقساط وام نهضت ملی مسکن آن‌طور که محمودزاده، معاون بخش مسکن وزارت‌خانه راه و شهرسازی گفته در همین بازه قرار دارد با افزایش هزینه اقساط مربوط به بخش زمین و دریافت آن از مجردها به‌ويژه برای دهک اول تا سوم و حتی دهک چهارم و پنجم در عمل امکان متاهل شدن برای جوانان مجرد سخت می‌شود.
این درحالی است که حتی دولت مشخص نکرده که اگر جوانان مجرد بعد از تحویل وام مسکن در قالب طرح نهضت ملی مسکن متاهل شوند آیا مبلغ پرداختی بابت زمین‌ها را پس می‌دهند یا خیر؛ چرا که اصل این طرح بر واگذاری عمده زمین‌های رایگان است و با این روش دولت می‌خواهد امکان خانه‌دار شدن نسبتا ارزان را برای اقشار مختلف را فراهم کند و با دریافت پول زمین از برخی افراد در عمل این خانه‌ها چند نرخی به فروش می‌رسند که چنین موضوعی اگر برایش تدبیری صورت نگیرد حاصلش نارضایتی از سوی خریداران خواهد بود.
