با شکست جمهوری‌خواهان در انتخابات آمریکا، حال و روز خاندان آل‌سعود به‌ویژه ولیعهد جاه‌طلب آن، جالب‌تر و تماشایی‌تر از هر زمان دیگری شده است. سعودی‌ها که طی‌چهار سال گذشته و به پشتوانه حمایت‌های سیاسی و نظامی ترامپ، خوی قلدری پیدا کرده‌بودند و برای همسایه قدرتمند شمالی‌شان شاخ و شانه می‌کشیدند، اکنون و پس از شکست ترامپ، در وضعیتی عجیب گرفتار آمده‌اند. پنج سال پیش و در جریان مبارزات انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، دونالد ترامپ، نامزد جمهوری‌خواهان، سخنانی را به زبان آورد که نشان از جایگاه فرومایه عربستان در سیاست خارجی آمریکا داشت. او با گاو شیرده توصیف کردن نظام سیاسی مستقر در عربستان، گفت: آل‌سعود برای ما همچون گاوی شیرده‌اند که هروقت دیگر نتواند به ما دلار وطلا بدهد آنگاه دستور ذبح آن را صادر می‌کنیم و یا از دیگران می‌خواهیم این‌کار را بکنند.
به برکت حمایت‌های سیاسی و نظامی گسترده دونالد ترامپ، نظام سیاسی مستقر در عربستان سعودی طی چهار سال گذشته رویکردی کاملاً ستیزه‌جویانه نسبت به همسایه شمالی خود یعنی جمهوری اسلامی ایران پیدا کرد. این رویکرد خصمانه و در نوع خود بی‌سابقه پس از انقلاب اسلامی تا جایی پیش رفت که بن‌سلمان، ولیعهد متوهم و جاه‌طلب سعودی در دی‌ماه سال96 همزمان با وقوع برخی شورش‌های پراکنده در ایران، تهدید کرد که جنگ را به داخل کشورمان خواهد کشاند.
تأمین ماشین جنگی بن‌سلمان
حمایت‌های ترامپ از بن‌سلمان و سیستم تحت فرمان او در عربستان، ابعاد سیاسی و نظامی گسترده‌ای را شامل می‌شد. از جمله این حمایت‌ها، فروش انواع و اقسام تجهیزات نظامی به عربستان بود که طی چند قرارداد میلیارد دلاریِ جداگانه، در اختیار ماشین جنگی سعودی قرار گرفت. ترامپ حتی کار را تا جایی پیش برد که بدون مصوبه کنگره و با هدف جلوگیری از شکست عربستان در تجاوز به یمن، یک سری تجهیزات نظامی را به ارتش عربستان تحویل داد.
اما مهم‌ترین حمایت نظامی ترامپ از خاندان سلمان، به سفر او به عربستان در اردیبهشت سال96 (تنها چند ماه پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا) مربوط می‌شود. ترامپ در آن سفر، قراردادی به ارزش تقریبی هزار و 100میلیارد دلار با عربستان به امضاء رساند که در نوع خود در تاریخ بی‌نظیر
بود.
پس از حمله نیروهای مقاومت به تاسیسات نفتی آرامکو در شهریورماه سال98 که منجر به سقوط شدید ارزش نفت عربستان شد نیز بار دیگر کمک‌های ترامپ برای خاندان سلمان سرازیر گشت و وزارت دفاع آمریکا اعلام کرد که به درخواست بن‌سلمان، سه هزار نیروی نظامی این کشور به عربستان گسیل داده خواهند شد. بعدها ترامپ فاش کرد که عربستان در ازای اعزام نیروهای آمریکایی به منطقه، هزینه آن را تقبل کرد.
نفس‌ها در سینه بن‌سلمان حبس می‌شود
با شکست ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، بسیاری از تحلیلگران بر این باور پای می‌فشرند که بن‌سلمان به‌عنوان سرکرده نظام سیاسی عربستان، اکنون تنهاتر از هر زمان دیگری شده و سکوت او در قبال پیروزی جو بایدن، موید همین حس تنهایی و برهم خوردن تمامی معادلات قبلی اوست. حتی پیش از این، برخی رسانه‌ها اعلام کرده‌بودند که در صورت شکست ترامپ در انتخابات آمریکا، وضعیت بسیاری از قراردادهای نجومی ترامپ با عربستان، در هاله‌ای از ابهام قرار خواهد گرفت. برای مثال، روزنامه القدس العربی، چاپ لندن در مهرماه امسال، در گزارشی تاکید کرد که قرارداد 460میلیارد دلاری فروش سلاح به عربستان با رفتن ترامپ به افسانه می‌پیوندد.
وضعیت بغرنج و غیرقابل پیش‌بینی بن‌سلمان پس از شکست ترامپ، در گزارش اخیر رویترز به خوبی بازتاب داده شده است. این خبرگزاری با انتشار مطلبی با عنوان «نفس عربستان با پیروزی جو بایدن در سینه حبس شد» نوشت که محمد‌بن‌سلمان، ولیعهد عربستان ساعت‌ها پس از اعلام پیروزی جو بایدن سکوت اختیار کرد؛ حال آنکه وی در همین زمان از انتخاب مجدد رییس‌جمهوری تانزانیا استقبال کرد و با لحنی بسیار گرم به وی تبرک گفت. رویترز تاکید کرد: مقامات عربستان که با شکست دونالد ترامپ یکی از بزرگترین حامیان سیاست‌های منطقه‌ای و بزرگترین پشتیبان خود برای مقابله با ایران را از دست داده‌اند برخلاف دیگر متحدان ایالات متحده در خاورمیانه و اغلب کشورهای عربی هیچ عجله‌ای برای ارسال پیام تبریک به نامزد دموکرات از خود نشان نداده‌اند.
یتیمان ترامپ
ترندشدن هشتگ «یتیمان ترامپ» در میان کاربران شبکه‌های اجتماعی نیز نمونه دیگری بود که عمق بحران سیاسی حکام عربستان و شرکای منطقه‌ای آن در عصر پساترامپ را به خوبی نشان می‌داد. در همین باره، روزنامه قطری «الشرق» درباره این مسأله نوشت، پیش‌از اعلام پیروزی جو بایدن در این دوره از انتخابات آمریکا، طی چهار روز گذشته، با اعلام هر خبری درباره پیشتازی بایدن، «گریه و فریاد در ابوظبی و قاهره» به گوش می‌رسید. به گزارش این روزنامه، گریه و فریاد سران ابوظبی و قاهره، بسیار بیشتر از گریه و فریاد اعضای جمهوری‌خواه در آمریکا بود. همین مسأله باعث تمسخر این افراد توسط فعالان شبکه‌های اجتماعی شد که به هر‌کس بیش از جمهوری‌خواهان، از ترامپ دفاع می‌کرد، لقب یتیمان ترامپ را دادند.
رویه‌ای بر رویکرد معامله‌ای
به امنیت
رؤیاپردازی‌ها و سوداگری‌های خاندان بن‌سلمان با پشت‌گرمی به حمایت‌های سیاسی و نظامی ترامپ، شنیدن هرگونه انذار دوستانه و خیرخواهانه از سوی ایران برای این خاندان و به‌خصوص برای ولیعهد جوان را سخت و صعب کرده بود. در همه این سال‌ها مقامات رده بالای کشورمان، به کرات و در نوبت‌های مختلف، مقامات عربستان را به گفت‌وگو و حل مسائل فی‌مابین دعوت کردند و تصریح داشته‌اند که حل اختلافات فقط در گرو همکاری‌های درون منطقه‌ای و بدون دخالت قدرت‌های خارجی امکان‌پذیر است. یکی از اقدامات ایران برای تلطیف نمودن فضای ترش‌وتند منطقه‌ای، ارائه طرح «ابتکار صلح هرمز» از سوی رییس‌جمهوری در سازمان ملل در مهرماه سال98 بود. در این طرح علاوه بر کشورهای منطقه از اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل نیز دعوت شده بود تا در یک گفت‌وگوی جمعی برای رسیدن به صلح پایدار و دراز مدت مشارکت کنند. ابتکار «صلح هرمز» در واقع چارچوبی مناسب برای کشورهای منطقه در جهت تحکیم صلح و ثبات و ارتقای همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه به‌وجود می‌آورد که البته هیچ‌گاه از سوی طرف‌های موردنظر ایران به‌طور مشخص عربستان سعودی، با روی باز پذیرفته نشد.
دست رد به پیشنهادهای مذاکره در عوض ایران‌هراسی و قرابت هر چه بیشتر به جبهه خصم ایران یعنی آمریکا، سیاستی بود که عربستان در پیش گرفت و باعث شد تا مسائل منطقه غرب آسیا ابعادی پیچیده به خود بگیرد و مانع از دستیابی طرف‌های مؤثر به روش‌های بهینه برای حل و فصل مناقشات شود. دست پس زدن به پیشنهادهای همکاری‌جویانه ایران، از نگاه برون‌گرایانه عربستان نسبت به مساله امنیت نشات می‌گرفت. عربستان در طول این سال‌ها تصور می‌کرد که می‌تواند با جلب حمایت‌های مالی و سیاسی آمریکا در برابر بازیگری مؤثر جمهوری اسلامی ایران قد علم کند و خود را به‌عنوان کنش‌گری تعیین‌کننده جا بیندازد اما افتادن در باتلاق یمن و عاجزماندن از تعیین معادلات در کشورهایی نظیر عراق، پیش زمینه‌های فکری و عملیاتی آن‌ها را به کلی بر باد داد. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان روز گذشته در توییتی به زبان عربی با نکوهش نگاه و رویکرد غلط سعودی‌ها به مقوله امنیت، نوشت: «ترامپ رفت؛ ما و همسایگان‌مان ماندیم. تکیه به بیگانگان امنیت نمی‌آورد بلکه امید را بر باد می‌دهد. دست‌های خود را برای همکاری جهت تحقق منافع مشترک مردم و کشورهای‌مان دراز می‌کنیم.» وی اضافه کرد: «ما همه را به گفت‌وگو دعوت می‌کنیم چراکه تنها راه پایان دادن به اختلافات و تنش‌هاست. همه با هم برای ساخت آینده‌ای بهتر برای منطقه‌مان.» سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه نیز روز گذشته در نشست خبری خود با انتقاد از رویکرد خریدن امنیت از سوی برخی کشورهای منطقه، با اشاره غیرمستقیم به عربستان گفت: آنچه در آمریکا رخ داد پیام بزرگی برای منطقه ما دارد و اینکه قمار بر خرید امنیت از روان پریشانی که جز به خون، سلاح و خون نمی‌اندیشند نتیجه‌ای جز این ندارد که تخم‌مرغ‌های خود را د سبدی می‌گذارید که قابل اطمینان نیست. برخی کشورهای محدود همسایه هستند که همچنان به فکر خرید امنیت هستند و دنبال لابی‌گری هستند.
با شکست ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، بسیاری از تحلیلگران بر این باور پای‌می‌فشرند که بن‌سلمان به‌عنوان سرکرده نظام سیاسی عربستان، اکنون تنهاتر از هر زمان دیگری شده و سکوت او در قبال پیروزی جو بایدن، موید همین حس تنهایی و برهم خوردن تمامی معادلات قبلی اوست
