امیرحسین ثابتی- خط نیوز: آنهایی که تحولات مربوط به پرونده هسته ای جمهوری اسلامی ایران طی ۱۳ سال گذشته را دنبال کرده اند، می توانند شهادت بدهند که شاید تا پیش از این رهبر معظم انقلاب در هیچ سخنرانی تا این حد مسایل کلیدی و نکات متعددی را مطرح نکرده بودند اما بیانات معظم له در آستانه میلاد حضرت زهرا سلام الله علیها و همزمان با روز ملی فناوری هسته ای در سال ۹۴ را به جرات می توان مهم ترین سخنان ایشان در باب پرونده هسته ای کشورمان در ۱۳ سال گذشته دانست.
از این رو توجه در مهم ترین محورهای سخنان ۳۰ دقیقه ای ایشان، نه تنها برای فهم دقیق تر آنچه که تاکنون اتفاق افتاده ضروری است، بلکه می تواند بهترین معیار برای فهم و حتی پیش بینی تحولات پیش رو در پرونده هسته ای کشورمان باشد:
هیچ چیز قطعی نیست؛ هنوز فرصت برای یک توافق خوب و رعایت خطوط قرمز نظام باقی است ۱. اصلی ترین سخنان رهبر معظم انقلاب اشاره صریح ایشان بر پایان نیافتن مذاکرات و فرصت تیم مذاکره کننده هسته ای کشورمان تا چند ماه آینده مبنی بر انعقاد یک «توافق خوب» با طرف مقابل بود. چنانچه ایشان با استناد به سخنان مسئولان تیم مذاکره کننده هسته ای کشورمان تاکید کردند هنوز هیچ اتفاقی نیفتاده و روندی که تا کنون پیش رفته است حتی «اصل توافق» با طرف مقابل را نیز تضمین نمی کند:
«آنچه که تاکنون اتفاق افتاده نه اصل توافق، نه مذاکره منتهی به توافق و نه محتوای توافق را تضمین نمی‌کند و حتی این موضوع را هم تضمین نمی‌کند که این مذاکرات به توافق منتهی شود.»
این موضع گیری معظم له نشان می دهد که تیم مذاکره کننده هسته ای کشورمان باید از آخرین فرصت باقی مانده نهایت استفاده را ببرد تا در مواردی که خطوط قرمز رعایت نشده است، به جبران آنها بپردازد. این سخنان رهبر انقلاب در واقع فرصتی برای آقای ظریف و هیئت همراه او در مذاکرات بود تا با نهایت تلاش خود، به جای پذیرفتن ۵ هزار سانتریفیوژ نسل اول که تنها به اندازه ۵۰۰۰ سو غنی سازی می کند، این میزان را به ۱۹۰ هزار سانتریفیوژ برای تامین ۱۹۰ هزار سو سانتریفیوژ برساند یا لااقل اجازه ندهد طرف مقابل استفاده ایران از سانتریفیوژهایش را تنها به نسل یک محدود کند. همچنین درباره تغییر طراحی اراک، دو مرحله ای نشدن توافق، لغو تحریم ها، پذیرش نظارت های فراپروتکلی و ... نیز «فرزندان انقلاب» فرصت دارند تا نتیجه ای جز آنچه تا کنون اتفاق افتاده را رقم زده و در گام نهایی، با یک توافق خوب، جشن واقعی را با ملت بر پا کنند تا این بار به جای ۲۰۰ نفر، هزاران نفر از مردم از ایشان در فرودگاه استقبال کنند.
پیام تبریک هایی که به افکار عمومی آدرس غلط داد ۲. سخنان بسیار مهم دیگر رهبر انقلاب، تصریح ایشان بر «بی معنی بودن» تبریک های گفته شده به معظم له طی یک هفته گذشته درباره مذاکرات هسته ای بوده است.
این سخن کم سابقه و واضح ایشان نشان از خطای در تحلیل و اشتباه محاسباتی برخی افرادی است که در این مدت، پیام های تبریکی را خطاب به رهبر انقلاب، مردم و دیگر مسئولان بیان کردند که تنها نتیجه آن در جامعه «آدرس غلط» به افکار عمومی و ممانعت از فهم واقعیت لوزان در بین مردم شده بود. بگونه ای که برخی از مردم با استناد به این مساله که بعضی از این افراد جزو چهره های ارشد نظام محسوب می شوند، این پیام تبریک ها و اظهارات نپخته را نشانه ای از رضایت رهبر انقلاب در این باره تلقی کردند، در حالی که با سخنان مهم رهبر انقلاب مشخص شد، ۱۸۰ درجه خلاف این مساله بوده است و شایسته است تا افرادی که در این باره دچار خبط شدند، در فرصت های آتی نسبت به جبران تحلیل و اشتباه ناخواسته خود اقدام کنند.
خلع سلاح شایعه پراکنان: هیچ دخالتی در جزییات مذاکرات نداشته ام و ندارم ۳. نکته قابل توجه دیگر در سخنان ایشان تاکید مجدد بر دخالت نکردن در جزییات مذاکرات بود.
این بخش از اظهارات ایشان پاسخ صریح به تمامی نقل قول ها و شایعه پراکنی ها مبنی بر موافقت ایشان با جزییات مذاکرات و در نتیجه رضایت از نتایج مذاکرات تا کنون بود. به بیان دیگر، با تاکید مجدد رهبر انقلاب مبنی بر اینکه در جزییات مذاکرات دخالتی ندارم، مشخص شد که نه تنها مجال نقد و بررسی مذاکرات بسته نیست، بلکه تیم مذاکره کننده باید ضمن عمل به چارچوب های مشخص شده و خطوط قرمز عمل کند و در غیر این صورت باید پاسخگوی افکار عمومی باشد.
اجازه مذاکره با آمریکا برای تعمیق مردم و افزایش سرمایه اجتماعی نظام ۴. تاکید دوباره ایشان درباره «خوش بین نبودن به رابطه با آمریکا» نیز نشان داد علت اصلی اجازه ایشان به دولت یازدهم برای مذاکره با آمریکا و حل پرونده هسته ای ایران، عدم ممانعت از شعارهای انتخاباتی رییس جمهور محترم و اتمام حجت با افرادی است که همچنان خوش خیالانه معتقدند بعد از مذاکره با آمریکا، مشکلات کشور حل خواهد شد. به بیان دیگر، شرایط نگران کننده امروز و مذاکره با آمریکا نتیجه مستقیم انتخابات ۲۴ خرداد ۹۲ است و در این میان اجازه مذاکره با آمریکا برای درس گرفتن و اتمام حجت افرادی است که بعدا تمام مشکلات را به این مساله می خواهند ربط دهند و بگویند ما می توانستیم با مذاکره با آمریکا مشکلات کشور را حل کنیم اما «عده ای نگذاشتند.»
این تجربه تاریخی ملت، به فضل الهی در آینده با بازسازی اجتماعی و قوی تر توده های مردم برای ادامه مسیر صحیح ۳۷ ساله انقلاب اسلامی در راستای استکبار ستیزی و ضدیت با شیطان بزگ همراه خواهد بود و شاید «تنها حسن مذاکرات فعلی» نیز همین امر کلیدی در آینده باشد. اعتماد به تیم مذاکره کننده ایرانی تزاحمی با دغدغه، نگرانی و دلواپسی از آینده ندارد ۵. معظم له در ادامه به حمایت از اعضای تیم مذاکره کننده هسته ای پرداخته و ضمن تشکر از زحمات آنها، تاکید کردند که همچنان نسبت به آینده و نتیجه مذاکرات «دغدغه» دارند.
این اظهارات نیز یک معنا بیشتر ندارد و آن این است که تشکر و اعتماد به مسئولان کشور هیچ تزاحمی با نگرانی، دلواپسی و دغدغه داشتن نسبت به آینده کشور به خاطر مذاکرات امروز ندارد چرا که طرف مقابل بر خلاف مسئولان ایرانی، به شدت اهل خدعه، خیانت و دروغ است و همین موضوع می تواند باعث شود تا علیرغم همه زحمات آقایان ظریف، عراقچی، صالحی و ... تا کنون، این مذاکرات نتیجه رضایت بخشی نداشته باشد چرا که لحظه ای اعتماد و خوش بینی به طرف مقابل، خسارت های بزرگ و بعضا جبران ناپذیری به دنبال خواهد داشت.
لزومی بر مخفی نگاه داشتن جزییات مذاکرات وجود ندارد ۶. تاکید رهبر انقلاب مبنی بر مخفیانه نگه نداشتن جزییات مذاکرات از مردم و نخبگان، از دیگر موارد مهمی بود که باید مورد توجه مسئولان دولتی قرار بگیرد چرا که تاکنون بارها و بارها وزیر خارجه و دیگر مقامات دولتی تاکید کرده اند که از بیان جزییات مذاکرات به مردم و رسانه ها و حتی نمایندگان مجلس نیز معذورند و حتی یک بار
آقای ظریف در زمستان سال ۹۲ در مجلس تصریح کرد اگر استیضاح هم شوم، جزییات مذاکرات را به مجلس نخواهم گفت. از این رو تاکید رهبر انقلاب مبنی بر علنی کردن جزییات مذاکرات برای مردم و نخبگان و مصداق همدلی دانستن این موضوع از سوی دولت با مردم، نشان می دهد که این مقدمه باید رعایت شود تا دولت نیز از سوی ملت انتظار همدلی و همزبانی داشته باشد، چرا که دانستن حق مردم است و آقای روحانی نیز در جریان انتخابات ۹۲ بارها و بارها بر عدم مخفی کاری نسبت به مردم در امور مختلف تاکید کرده بود. مذاکرات پایانی ندارد، مگر روزی که یک توافق خوب منعقد شود ۷.
اشاره ظریف رهبر انقلاب مبنی بر ضرب الاجل نبودن ۱۰ تیر ۹۴ برای پایان نگارش متن نهایی توافق نیز نشان داد این تاریخ، قابل تمدید است لذا نباید آمریکایی ها از آن به عنوان یک اهرم فشار به تیم مذاکره کننده ایرانی برای تحمیل خواسته های خود استفاده کنند. به بیان دیگر، تیم ایرانی باید در مدت زمان باقی مانده ضمن رعایت تمامی خطوط قرمز در توافق نهایی و همچنین گنجاندن مطالبات ملت در این توافق، با خونسردی و بدون توجه به زمان مشخصی، اصل را نه پایان زمان مذاکرات بلکه رعایت خطوط قرمز جمهوری اسلامی و ملت ایران قرار دهد. این به آن معناست که مذاکرات تا هر زمان که خطوط قرمز ایران در توافق نهایی رعایت نشود، پایانی نخواهد داشت و هر زمانی قابل تمدید خواهد بود: «این فرصت سه‌ماهه یک موضوع غیرقابل تغییر نیست و اگر این مدت زمان افزایش یابد هیچ اشکالی ندارد همان‌گونه که طرف مقابل در برهه‌ای از مذاکرات، زمان را هفت ماه عقب انداختند.» مذاکره با آمریکا، فقط در موضوع هسته ای است، لزوم دقت در مسایل مرتبط با PMD ۸. نکته قابل توجه دیگر در اظهارات ایشان، تاکید مجدد بر متمرکز بودن موضوع مذاکرات ایران و آمریکا فقط در موضوع هسته ای بود. این در حالی است که طی یک سال و نیم گذشته تا کنون بارها و بارها برخی مقامات دولتی از این مذاکرات به عنوان نقطه شروعی برای گسترش روابط با آمریکا در حوزه های دیگر نام بردند. بگونه ای که بسیاری از کارشناسان معتقدند اظهارات آقای روحانی در نخستین روز بعد از مذاکرات لوزان در شبکه خبر را باید در این راستا تفسیر کرد: «بحث ما فقط هسته‌ای نیست، این نیست که ما امروز موضوعی به نام هسته‌ای داریم و می‌خواهیم با دنیا مذاکره کنیم و این موضوع تمام شود، این پله اول برای رسیدن به بام تعامل سازنده با جهان است.»
توجه در این مساله می طلبد تا مسئولان ضمن رعایت این موضوع، نسبت به تعهد ندادن جمهوری اسلامی ایران در هیچ موضوع دیگری به غرب در مذاکرات هوشیار باشند تا به بهانه مذاکرات هسته ای، بابی برای پرداختن به موضوعات دیگر میان طرفین باز نشود، چه موضوع PMD که بسیاری نتیجه نهایی آن را فتح بابی برای دخالت آمریکا در توانمندی های نظامی کشور قلمداد می کنند و چه توهم عده ای دیگر مبنی بر متعهد شدن ایران به آمریکا درباره موضوعاتی مانند کمک نکردن به گروه های مقاومت و ... در سراسر جهان. لذا بدیهی است که هیچ تعهدی نیز از سوی جمهوری اسلامی ایران مبنی بر پذیرفتن نظارت های فراپروتکلی در گام نهایی قابل قبول نیست و روزنه مذاکرات هسته ای به هیچ عنوان نباید تبدیل به مسیری برای «تعهدات فراهسته ای» ایران به دشمن شود. چنانچه رهبر انقلاب نیز تصریح کردند: «لازم است توانایی دفاعی کشور و مشت محکم ملت در عرصه‌ی نظامی همچنان محکم بماند و روزبروز نیز محکم‌تر شود. همچنین به هیچ وجه نباید در مذاکرات، حمایت از برادران مقاوممان در نقاط مختلف مورد خدشه قرار گیرد.»
اگر قرار باشد لغو تحریم‌ها به یک فرآیند جدید مرتبط شود، اساس مذاکرات بی‌معناست ۹. تاکید دوباره رهبر انقلاب مبنی بر لزوم رفع همه تحریم ها در روز اول اجرای توافق آن هم بدون هیچ فاصله زمانی، نشان می دهد این نکته کلیدی اصلی ترین خط قرمز توافق نهایی خواهد بود. به بیان دیگر اگر درباره هر مساله ای میان ایران و آمریکا توافق خوبی صورت گرفته باشد اما این نکته کلیدی رعایت نشود، کافی است تا مطمئن باشیم توافق خوب در کار نیست، چرا که به تعبیر ایشان:
«تحریم‌ها باید در همان روز توافق به طور کامل لغو شوند. اگر قرار باشد لغو تحریم‌ها به یک فرآیند جدید مرتبط شود، اساس مذاکرات بی‌معنا خواهد بود، زیرا هدف از مذاکرات برداشته شدن تحریم‌هاست.» هشدار مجدد به فرانسه ۱۰. سخنان گزنده رهبر انقلاب درباره نقش منفی فرانسوی ها در آزمایش سلاح اتمی طی سالهای گذشته نیز سخنان کم سابقه ای محسوب می شود چرا که هر کس که اندک آشنایی با روح حاکم بر سخنان معظم له داشته باشد می داند که ایشان معمولا نقطه کانونی انتقادات خود را درباره زورگویی های حاکم بر نظم بین الملل، متوجه آمریکا، انگلیس و رژیم صهیونیستی کرده و کمتر زمانی از کشورهای دیگر نام می برند، اما به سبب نقش منفی فرانسه در مذاکرات یک سال و نیم گذشته، اقدامات موهن نشریات و مقامات این کشور علیه مقدسات مسلمین و مواضع افراطی وزیر خارجه این کشور در این مدت، سخنان رهبر انقلاب می تواند به منزله یک تغییر راهبرد میان دو کشور تفسیر شود. چنانچه پیش از این نیز ایشان در نخستین روز سال ۹۲ در حرم رضوی علیه السلام فرموده بودند:
«مسئولین دولت فرانسه هم در چند سال اخیر دشمنی‌های آشکاری با ملت ایران کرده‌اند؛ این یک ناهوشمندی از سوی دولتمردان فرانسه است. انسان عاقل، بخصوص سیاستمدار عاقل، هرگز نباید انگیزه‌ی این را داشته باشد که موجودی را که دشمن او نیست، تبدیل به دشمن کند. ما با دولت فرانسه، با کشور فرانسه مشکلی نداشتیم؛ نه در طول تاریخ مشکلی داشتیم، نه در دوران حاضر؛ اما سیاست غلط از زمان سارکوزی ــ که دولت امروز فرانسه هم متأسفانه همان راه را میرود ــ دشمنی با ملت ایران است. به نظر ما این کار غلطی است، کار غیرمدبرانه و غیرعاقلانه‌ای است، کار ناهوشمندانه‌ای است.»
تاکید دوباره بر خط قرمز R & D و لزوم حفظ آن بدون محدودیت ۱۱. تاکید مجدد رهبر انقلاب درباره لزوم حفظ تحقیق و توسعه (R & D) در زمینه ای هسته ای نیز از مسایل بسیار مهمی است که باید مورد توجه قرار بگیرد. چرا که تاکنون در اثر مذاکرات هسته ای یک سال و نیم گذشته محدودیت های قابل توجهی در این زمینه متوجه کشور و به طور مصداقی درباره سانتریفیوژ های IR۸ ایران شده است که به نظر می رسد با توجه به فرصت پایانی و الزام آور نبودن مذاکرات لوزان بر اساس سخنان مسئولان دولتی و تاکید رهبر انقلاب، باید تیم مذاکره کننده هسته ای کشورمان نهایت تلاش خود برای پذیرش عدم محدودیت در این باره را بکار گیرد.
لزوم استفاده از منتقدان و کارشناسان برای رفع مشکلات توافق نهایی به جای تحقیر و برچسب زنی ۱۲. و در نهایت آخرین نکته را باید توصیه ایشان مبنی بر کمک گرفتن و لزوم مشورت تیم مذاکره کننده هسته ای کشورمان از نظرات کارشناسان و منتقدان دانست. به بیان دیگر
در شرایطی که در یک سال و نیم گذشته عموما بسیاری از مقامات ارشد دولتی تلاش کردند تا با تحقیر و برچسب زنی به منتقدان، آنها را حتی به رسمیت نشناسند و کوچکترین نقدهای کارشناسی آنها را نیز نشنیده بگیرند، رهبر معظم انقلاب صراحتا ضمن وزن دادن به منتقدان و تایید دغدغه و بسیاری از دل نگرانی های آنها، از مقامات دولتی خواستند از نظرات این طیف استفاده شود تا در نتیجه، هر گونه اشکال و ایراد توافق نهایی رفع شود: « مسئولان که افراد صادق و علاقمند به منافع ملی هستند باید منتقدین شاخص مذاکرات را دعوت کنند و با آنان صحبت کنند؛ اگر در مطالب آنان، نکته‌ای بود، از آن برای پیشبرد بهتر مذاکرات، استفاده کنند و اگر نکته‌ای هم نبود، آنان را قانع کنند.»
