به گزارش خط نیوز و به نقل از الف - قطعاً در دنیای کنونی که انسان با حجم انبوه و تنوع فراوان کالا و خدمات مواجه است، هیچ کشوری نمیتواند مدعی شود که قادر است تمام نیازهای خود را رأساً تأمین نماید، اما بیشک برای بسیاری از کشورها از جمله؛ ایران اسلامی که از همه ظرقیتهای انسانی و تخصصی و نیز منابع طبیعی غنی مانند؛ نفت و گاز، مواد معدنی، موقعیت جغرافیایی، شرایط آب و هوایی و سایر مؤلفههای خود اتکایی برخوردار است، این امکان که حداقل در تولید نیازهای ضروری و حیاتی به خودکفایی برسد، موضوعی دور از انتظار نیست.
به عبارت دیگر اگر دیگران از نظر اقتصادی توانستند با حداقل امکانات به جایگاهی برتر در سطح جهان دست پیدا کنند و در ردیف قدرتهای اول اقتصادی جهان قرار بگیرند، حتماً جمهوری اسلامی ایران نیز میتواند، با اتکاء به همان ظرفیتهای فراوان مورد اشاره که رهبر معظم انقلاب اسلامی (دامت برکاته) از آنها به عنوان نیروهای درونزا نام بردهاند، در موقعیتی به مراتب بالاتر بایستد.
برای درک بهتر موضوع خوب است که بدانیم، در کشوری مانند؛ ژاپن که هماکنون به عنوان یکی از 5 قدرت برتر اقتصادی جهان شناخته میشود، از سه مؤلفهی تولید ثروت یعنی منابع طبیعی، فنآوریهای نوین (ماشینآلات و ابزار) و نیروی انسانی ماهر و متخصص، منابع طبیعی فقط ۲% از سهم تولید ثروت را بهخود اختصاص داده است.
با اینحال این مشکل مانع توسعه و پیشرفت این کشور نشده و آنها توانستهاند با تقویت دو عامل دیگر یعنی امکانات فیزیکی که خود حاصل فکر و اندیشه نیروی انسانی است با ۱۸% سهم و منابع انسانی (علم و دانش نیروهای متخصص و ماهر) با ۸۰% سهم، بر این مشکل غلبه کنند، تا جایی که با گذر از مرحله تولید و عرضه کالا، به تولید علم و فنآوری با ارزش افزوده بسیار بالاتر و سهولت بیشتر وارد شدهاند.
این در حالی است که؛ جمهوری اسلامی ایران هم از نظر نیروی انسانی و هم از نظر منابع طبیعی در شمار کشورهای برخوردار قرار دارد، به عنوان مثال؛ بر اساس گزارش سرمایه انسانیِ مجمع جهانی اقتصاد، تعداد فارغالتحصیلان رشتههای مهندسی در ایران به ۳۳۵ هزار نفر در سال ۲۰۱۶ میرسد و در مجموع از لحاظ تعداد فارغالتحصیلان در رشتههای علوم، فناوری، مهندسی و ریاضی، پنجمین کشور جهان، محسوب میشود.
همچنین ایران از نظر منابع طبیعی در یک موقعیت منحصر به فرد قرار دارد، بهگونهای که در زمینه نفت و گاز (به طو مشترک) رتبه نخست و در زمینه مواد معدنی رتبه هفتم جهان را به خود اختصاص داده است و بهدلیل داشتن منابع و ذخایر مهم معدنی و همچنین منابع هیدروکربنی، معدن و صنایع وابسته به آن، یکی از کشورهای دارای مزیت نسبی محسوب میشود، بهطوری که حتی برخی از کارشناسان، ایران را بیش از آنکه یک کشور نفتخیزبدانند، یک کشور معدنی میدانند.
به گزارش سایت صمت(صنعت، معدن و تجارت)؛ ایران از نظر استعدادهای بالقوه معدنی در زمره مناطق مطلوب جهان بهشمار میآید، چرا که ۱/۸ درصد منابع شناخته شده جهانی یعنی ۱۰۴میلیارد تن را در خود جای داده است. بیش از ۵۵ میلیارد تن از این ذخایر قابل معدنکاری (شامل ۶درصد منابع مس، ۳/۵ درصد منابع سرب و روی، ۱۰/۵ درصد زغالسنگ کک شو و حرارتی و ۲درصد منابع سنگآهن) جهان در ایران است.
مهمتر این که نیمی از ۲۴ نوع ماده معدنی فلزی و ۳۶ نوع از ۵۰ نوع ماده غیرفلزی جهان در ایران شناسایی و تعیین ذخیره شده است. همچنین از نظر تولید، ۱/۱درصد مس، یکدرصد سرب و روی، ۰/۸ درصد آهن، یک درصد زغالسنگ و ۰/۰۴درصد طلای جهان به ایران تعلق دارد، یعنی ازنظر مواد معدنی تقریباً خودکفاست.
در ادامه این گزارش آمده؛ هر کشوری که دارای این حد از ذخایر طبیعی و منابع معدنی است، در صورت بهرهبرداری بهینه (اعمال روشهای صحیح استخراج، کنترل ضایعات و میزان استخراج از ذخایر) میتواند سالها تأمینکننده ارز و پشتیبانیکننده صنایع تولیدی آن کشور باشد.
بدیهی است، در صورت بهرهبرداری بهینه از این ثروت خدادادی و تأسیس و گسترش صنایع تبدیلی و فرآوری منابع نفتی و مواد معدنی و سایر محصولات مانند؛ محصولات کشاورزی، نظام اقتصادی کشور میتواند، ارزش افزودهای صد چندان را نصیب خود سازد و این همان کلید طلایی و راز بزرگی است که متأسفانه مورد غفلت واقع شده است.
در واقع حرکت در این مسیر، در برخی از مقاطع با فراز و فرود فراوان مواجه بوده و اگرچه در بسیاری ازعرصهها مانند؛ صنایع دفاعی، هوا فضا، علم نانو و صنعت هستهای که رهنمودهای رهبری مورد توجه قرار گرفته، موفق عمل نموده، اما در کشور ما همچنان در برخی از موضوعات در ابتدای راه قرار دارد.
بررسیهای کلی نیز گویای این واقعیت است که به رغم تمام تلاشهای صورت گرفته از سوی کشورهای در حال توسعه، در مجموع سهم سرمایههای انسانی و اجتماعی در تولید ملی کشورهایی مانند کشور ما بسیار اندک است، بهگونهای که مجموع ۶۳ کشور صادر کننده مواد خام (عمدتا جهان سومی) با برخورداری از ۳۶% منابع انسانی، ۲۰% امکانات فیزیکی و ۴۴% از منابع طبیعی، فقط ۶/۴% از تولید ثروت جهانی را در اختیار دارند.
همچنین از ۱۰۰ کشور در حال توسعه از جمله ایران نیز با ۵۶% منابع انسانی، ۱۶% امکانات فیزیکی و ۲۸% از منابع طبیعی حدود ۹/۱۵% از تولید ثروت جهانی را به خود اختصاص دادهاند و متقابلا ۲۹ کشور صنعتی (توسعه یافته) با ۶۷% منابع انسانی، ۱۶% امکانات فیزیکی و ۱۷% منابع طبیعی، بیش از ۶/۷۹% تولید ثروت جهانی را از آن خود ساختهاند و این نکته خود بیانگر عمق فاجعه میباشد.
ذکر مجدد این نکته ضروری است که؛ تولید ثروت و به تبع آن خودکفایی یک امر نسبی است و لزوماً به معنای تولید همه محصولات موردنیاز در داخل یک کشور نیست، بلکه هدف خودکفایی در زمینه نیازهای ضروری و جیاتی کشور از طریق تولید محصولات مورد نیاز و یا تمرکز بر ساخت انحصاری چند محصول استراتژیک برای ایجاد وابستگی متقابل در سایر کشورها و فراهم نمودن شرایط برای تبادل تجاری بر اساس منافع متقابل است.
این موضوع یعنی تمرکز بر تولید انحصاری کالا و خدمات، از آن به عنوان ابزاری برای اعمال قدرت نام برده میشود، در حال حاضر در صنایعی مانند؛ صنعت هستهای، صنعت هواپیماسازی، بسیاری از محصولات صنایع دفاعی، صنایع نفت و گاز، برخی از تجهیزات پزشکی و سایر صنایع پیچیده و مدرن(های تک) مصداق دارد.
به این ترتیب بهنظر میرسد اگر دولت محترم از همان ابتدا، خودباوری را جایگزین واردات و اتکاء به دیگران میکرد و به جای دادن امتیازات ناعادلانه و صرف هزینههای هنگفت برای ایجاد تعامل با کدخدای ظالم و نامشروع، منابع و انرژی صرف شده را برای تقویت و توسعه فعالیتهای علمی و پژوهشی و ساختن و گسترش صنایع کشور و افزایش تولید در بخشهای مختلف بهکار میبرد، میتوانست نتایج به مراتب بهتری کسب نماید.
تجربه نزدیک به چهار دهه انقلاب اسلامی نیز ثابت کرده است، که آمریکا و همپیمانانش قابل اطمینان نیستند و تا مادامیکه انقلاب اسلامی بر شعارهای بنیادین خود مبنی بر عدالتخواهی، ظلمستیزی و دفاع از مظلوم پایبند است، دشمنی استکبار نیز ادامه خواهد داشت و لذا استقلال همهجانبه مبتنی بر اصول و ارزشهای اسلامی، تنها راهبردی است که میتواند پویایی و رشد اقتصادی توأم با عزت و اقتدار و حفظ روابط دوستانه همراه با صلح، امنیت پایدار و احترام متقابل از سوی دیگر کشورها را به ارمغان بیاورد.
*کارشناس ارشد مدیریت