به گزارش خط نیوز، "فاطمه" دقیقا به چه معناست و چرا پیامبر این اسم را برای تنها دخترشان انتخاب نمودند؟
این پرسش را می توان در دو جنبه مورد بررسی قرار داد:
۱ – آیا هر نامی که بر اشخاص مختلف؛ حتی فرزندان پیامبران و پیشوایان؛ نهاده می شود، لزوما باید دلیل خاصی داشته و نشانگر ابعاد وجودی صاحب آن نام باشد؟
۲ – آیا انتخاب نام فاطمه برای دختر پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)، دلیل خاصی داشته است و این نام، بیانگر چه موضوعی می باشد؟
در ارتباط با بخش اول، باید گفت که از پیشوایان ما منقول است که انتخاب نام خوب و مناسب برای فرزند، اولین نیکی به او میباشد[۱]و طبیعی است که والدین؛ با سلیقه های متفاوت خود؛ نام های مختلفی را برای فرزندان انتخاب نمایند و دین اسلام، اگرچه توصیه های گوناگونی در این ارتباط بیان نموده، اما این سفارشات، جنبه الزامی نداشته و اشخاص مجازند؛ به شرط نداشتن مفهوم شرک آلود و ضد ارزش؛ هر نام مورد علاقه خود را بر فرزندان خود بگذارند[۲].
در همین راستا، پیامبر اکرم(ص)، بعد از اظهار دین اسلام و گسترش آن، این سیاست را دنبال ننمود تا اسامی تمام یاران خود را تغییر داده و لزوما نام جدیدی برای آنان برگزیند که نشانگر ایمان و اسلام آنان باشد.
وجود نام هایی همانند عمار و مصعب و مقداد و ... در میان یاران پیامبر؛ که مفهوم دینی در آنها وجود نداشت؛ این موضوع را تأیید می نماید. البته روایات بسیاری وجود دارند که ایشان، تنها آن دسته از اسامی را تغییر می دادند که یا دلالت بر شرک و بت پرستی می نمودند و یا معانی ناپسندی داشتند[۳].
البته، با وجود آزاد بودن اشخاص در انتخاب نام، سزاوار است که انتخاب بهتری داشته و نام مناسبتری را برگزیند و به سفارشات پیشوایان در این زمینه عمل نماید که به یکی از آنها اشاره می نماییم:
امام باقر(ع) می فرمایند: راست ترین اسامی آن است که بر بندگی دلالت نماید و بهترین آنها اسامی انبیاء است[۴].
آنچه بیان شد، تحلیلی مختصر در مورد کلیت نامگذاری بود، اما ؛ همان گونه که در پرسش خود نیز اشاره فرمودید؛ برخی از نام ها، همانند نام مقدس "فاطمه"؛ که خداوند آن را انتخاب نموده و به پیامبر(ص) الهام فرمود، باید با نام های دیگر متفاوت بوده و به نحوی، گوشه‌ای از ابعاد شخصیتی صاحب آن نام را در خود جای داده باشد. البته نیازی نیست که چنین نامی، منحصر در شخص مورد نظر بوده و سابقه قبلی نداشته و یا اینکه انتخاب آن برای دیگران ممنوع باشد.
نام فاطمه(س) از ریشه "فطم" به معنای کنده شدن و جدا شدن می آید[۵].
حال چرا دختر پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) بدین اسم، نامیده شد؟ روایات مختلفی در بررسی این موضوع وارد شده است و با وجود اینکه هر کدام از آنها به یک جنبه از دلایل می پردازد، ولی با مروری در همه آنها، تعارضی در مفاد آنها نمی یابیم، بلکه هر کدام از این روایات، به نوعی مکمل روایات دیگر می باشند. بر همین اساس، تعدادی از این روایات را جهت اطلاع نقل می نماییم:
الف: یونس بن ظبیان روایت می نماید که امام صادق(ع) از من پرسید: آیا میدانی که تفسیر فاطمه چیست؟ گفتم: مولای من! خودتان تفسیرش را بفرمایید. ایشان فرمودند: فاطمه(س) از هرگونه بدی و زشتی جدا شده بود (فطمت من الشر) و اگر مولی علی(علیه السلام) با او ازدواج نمی نمود، از ابتدای خلقت، هیچ شخص هم تراز و صلاحیتداری برای ازدواج با او پیدا نمی شد[۶]!
ب: امام رضا(ع) به نقل از پدرانشان از پیامبر اکرم(ص) روایت می نمایند که ایشان فرمودند: به این دلیل اسم دخترم را "فاطمه" انتخاب نمودم، چون خداوند او و دوستانش را از آتش جهنم جدا نموده است[۷].
ج: امام باقر(ع) می فرمایند: زمانی که فاطمه(س) پا به دنیا گذاشت، خداوند به فرشته‌ای وحی نمود تا نام فاطمه را در زبان پیامبر(ص) جاری نماید، سپس خداوند، خطاب به فاطمه(س) فرمود که من تو را با علم و دانش پرورش داده و از هرگونه پلیدی جدا نمودم[۸]. و ...
در پایان، باید بدانیم که دختر گرامی پیامبر(ص) که طبق نقل تمام مسلمانان؛ چه شیعه و چه اهل سنت؛ پاره‌ای از تن ایشان بوده و آزار و اذیت ایشان، همانند آزار پیامبر(ص) می باشد[۹]، سزاوار انتخاب نام مناسبی بوده، تا گوشه‌ای از شخصیت و ابعاد معنوی این بانوی بزرگوار، با کمک این نام، به جهانیان معرفی شود. بر همین اساس، معتقدیم که خداوند، این نام مبارک را برای ایشان برگزیده است.
پی نوشت ها:
[۱] - حر عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعة، ج ۲۱، ص ۳۸۹-۳۸۸، روایت ۲۷۳۷۴، مؤسسه آل البیت، قم، ۱۴۰۹ ه ق.
[۲] - همان، ج ۲۱، ص ۳۸۹-۳۸۸، روایت ۲۷۳۷۴.
[۳] - همان، ج ۲۱، ص ۳۹۰، روایت ۲۷۳۷۹.
[۴] - همان، ج ۲۱، ص ۳۹۱، روایت ۲۷۳۸۱.
[۵] - ابن منظور، لسان العرب، ج ۱۲، ص ۴۵۴.
[۶] - مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۴۳، ص ۱۰، باب ۲، روایت ۱، مؤسسة الوفاء، بیروت، ۱۴۰۴ ه ق.
[۷] - همان، ج ۴۳، ص ۱۲، روایت ۴.
[۸] - همان، ج ۴۳، ص ۱۳، روایت ۹.
[۹] - صحیح بخاری ، ج ۴ ، ص ۲۱۹، دار الفکر، بیروت، ۱۴۰۱ ه ق.
اسلام کوئیست
