کرونا روی دور تند قرارگرفته و نقشه رنگ‌بندی کشور هم به‌سرعت در حال تغییر است. شناسایی مبتلایان روزانه کشور چهاررقمی و شمار جان‌باختگان دورقمی است. به‌طوری‌که در ۲۴ ساعت منتهی به‌روز گذشته ۳۳ فوتی و ۹۷۷۵ مبتلابه کرونا گزارش شد و پیش‌بینی‌ها از افزایش چند برابری این آمار طی سه هفته آینده حکایت دارد. زیر سویه‌های «بی ای ۴ و بی ای ۵» در کشور غالب شده و گزارش‌های رسیده از کادر درمان شاغل در بخش‌های عفونی بیمارستان‌ها نشان می‌دهد، آمار موارد بستری جدید کرونایی و بیماران بدحال با روند تصاعدی پیشروی می‌کند و حالا هشدارها متوجه این موضوع است که افراد واکسینه‌نشده و آن‌هایی که تزریق دُز یادآور را پشت گوش انداخته‌اند، باید بدون اتلاف وقت واکسینه شوند و مهم‌تر از آن ماسک‌ها را دوباره به روی صورتشان بیاورند.
ستاد ملی مقابله با کرونا نیز بر استفاده از ماسک در هواپیما، قطار، مترو، اتوبوس و همچنین مکان‌های زیارتی و هیئت‌های مذهبی و تزریق دُز یادآور واکسن تأکید و اعلام کرده که مراکز تزریق واکسن باید فعال‌تر شوند و مراقبت‌های مرزی نیز با جدیت دنبال شود. بااین‌وجود برخی، بر اعمال محدودیت‌های سفت‌وسخت تری اصرار دارند، حال‌آنکه به اذعان گروه دیگری از کارشناسان، تنها نسخه اثربخش، رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی و انجام واکسیناسیون است.
به گواه اظهارات دکتر مسعود یونسیان، دبیر کمیته اپیدمیولوژی و پژوهش کمیته علمی کشوری مقابله با کووید ۱۹ توصیه صاحب‌نظران در سراسر جهان معطوف بر آن است که مکان‌های فاقد تهویه، مکان‌هایی که تراکم حضور افراد بالاست با توجه به این‌که خیلی از افراد آلوده علامت ندارند یا در مراحل مقدماتی هستند و یا هرگز علامت‌دار نمی‌شوند، نکات بهداشتی رعایت شود. بنابراین وقتی در تماس با دیگران هستیم و در تماس با افرادی هستیم که به‌طورمعمول در برخوردهای روزمره با آن‌ها تماس نداریم پس در این مکان‌ها باید از ماسک استفاده کنیم که مثال بارز آن در اتوبوس در مترو و در اجتماعاتی است که برگزار می‌شوند. در هر مکانی که فضا بسته است و تهویه ندارد باید از ماسک استفاده کرد تا زمانی که این مسئله در کل دنیا متوقف شود چون در هرجای دنیا، ویروس از طریق جابه‌جایی یک مسافر از منطقه‌ای به منطقه دیگر به‌کل دنیا منتقل می‌شود و این امکان وجود دارد که‌موج جدیدی به راه بیفتد. بنابراین اگر نمی‌خواهیم شاهد افزایش محدودیت‌ها و افزایش تلفات باشیم باید به محدودیت‌های خفیف و زودهنگام تن دهیم. این عضو کمیته علمی کرونا، همواره مخالفتش را با تعطیلی اعلام و درعین‌حال تأکید کرده که نباید کلمه محدودیت را معادل تعطیلی در نظر گرفت؛ چراکه اعمال محدودیت‌ها طبق اولویت‌بندی انجام می‌شود. او توضیح داده است که محدودیت و تعطیلی دو مقوله متفاوت است. حتی اگر بحث تعطیلی برخی فعالیت‌ها مطرح می‌شود، منظور تعطیلی فعالیت‌های انتخابی است نه تعطیل‌کردن شهر. اولا نمی‌توان شهر را تعطیل کرد چون ملاحظات اقتصادی دارد و مردم برنمی‌تابند یا برخی مشاغل نباید تعطیل شوند. آنچه ازنظر او اهمیت دارد، اجرای مدیریت هوشمند کروناست:
«قرار بود در این طرح از افراد هنگام ورود به ادارات دولتی و حمل‌ونقل عمومی کارت ملی درخواست شود و طبق آن جلوی ورود افرادی که واکسن نزده‌اند و تست‌شان مثبت است، گرفته شود، اما این طرح به دلایل نامعلومی اجرایی نشده است.»
تأکید بر استفاده از ماسک و تزریق دُز یادآور
آن‌طور که معاونت بهداشت وزارت بهداشت اعلام کرده، میزان رعایت پروتکل‌های بهداشتی در هفته منتهی به یکم مردادماه ۱۴۰۱ (از ۲۵ تیر تا اول مردادماه)، به پایین‌ترین حد یعنی بالغ‌بر ۳۵/۸درصد رسیده است.
میانگین میزان رعایت بهداشت فردی در اماکن عمومی استان‌های کشور در بازه زمانی ۲۲ تا ۲۹ تیرماه ۱۴۰۱، بالغ‌بر ۴۵/۴۹ درصد بوده است.
میانگین استفاده از ماسک در شاغلین و خدمت گیرندگان به تفکیک اماکن عمومی استان‌های کشور از ۲۲ تا ۲۹ تیرماه بالغ‌بر ۲۵/۵۶ درصد بوده است. روند اپیدمی کرونا در سطح جهان رو به افزایش است و بخشی از رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی به مردم و بخشی دیگر به متولیان امر مربوط است. بااین‌که نام کشور ما در میان ۱۵ کشور نخست درگیر با زیرسویههای اُمیکرون قرار دارد، اما دکتر حمید سوری، اپیدمیولوژیست، اعمال محدودیت‌های سفت‌وسخت را کارساز ندانسته و معتقد است: «مردم باید شیوه‌نامه‌های بهداشتی را رعایت کنند. تزریق دُز یادآور واکسن پس از ۶ ماه الزامی است. در حال حاضر به میزان کافی واکسن وجود دارد و تجربه نشان داده که این نوع واکسن‌های کرونا در ایران تفاوتی با سایر واکسن‌های دنیا ندارند. درعین‌حال مسئولان هم باید برای رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی بیماریابی را افزایش داده و طغیان‌ها را شناسایی کنند. ارزش واکسیناسیون زمانی بیشتر می‌شود که درصد قابل‌توجهی از مردم واکسن تزریق کنند.»موج هفتم و پیش‌بینی پیک شدیدتر آن نسبت به موج ششم با میزان تزریق واکسن و عملکرد جامعه ارتباط مستقیم دارد. مدت‌هاست که کمتر کسی در اماکن عمومی و حتی سربسته خود را ملزم به استفاده از ماسک می‌داند. دوباره مهمانی‌ها، کنسرت‌ها و دورهمی‌ها از سر گرفته‌شده، درحالی‌که متخصصان بیماری‌های عفونی مدام نسبت به زیرسویه «بی ای۵» اُمیکرون هشدار می‌دهند. این زیرسویه باقابلیت سرایت بیش‌ازاندازه و در سایه غفلت‌ها و عادی انگاری‌ها، دوباره ما را به‌روزهای سخت گذشته بازگردانده و سازمان بهداشت جهانی نیز بر رؤیای پایان بحران کووید خط بطلان کشیده است. علیرضا ناجی، عضو کمیته کووید ۱۹ و رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز در این رابطه تأکید می‌کند: «شدت موج هفتم بستگی به عملکرد ما دارد. فاصله زیاد بین تزریق واکسن‌های دُز یک و دو تا به امروز، عدم استقبال مردم از دُز بوستر، آدرس غلط دادن به مردم مبنی بر این‌که کرونا تمام‌شده به‌طوری‌که مردم از ماسک استفاده نکردند و ورود یک‌سویه بسیار مسری و ایمن گریز موجب شده تا موج هفتم به وقوع بپیوندد.» شدت سرایت بیماری زیر سویه اُمیکرون درحالی است که هنوز گروهی دُز اول واکسن را هم تزریق نکرده‌اند و به تعبیر محسن زهرایی، رئیس اداره بیماری‌های قابل‌پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت، این گروه می‌توانند مخزنی برای ویروس کرونا باشند که بخش اعظم آن‌ها بچه‌های بین پنج‌تا ۱۲ سال هستند. البته که با افزایش موج، خانواده‌های بیشتری برای زدن واکسن کودکان بین پنج‌تا ۱۲ سال مراجعه می‌کنند.البته واکسن زدن به معنای عدم ابتلا به این بیماری نیست و زهرایی توضیح می‌دهد: «این سویه واکسن‌گریزی دارد؛ یعنی اگر آنتی‌بادی این بیماری در ۶ ماه گذشته در بدن فعال شده‌باشد، به‌طور کامل ایمن نیستیم و دوباره امکان ابتلا وجود دارد. البته اگر ایمنی قبلی داشته باشیم، شدت بیماری کمتر می‌شود. یکی از راه‌های خوب پیشگیری واکسن زدن است.»
واکسن در دسترس، مهم‌ترین مؤلفه در انتخاب دُز چهارم
هرچند از نگاه متخصصان، واکسن‌های موجود برای سویه‌های جدید ساخته نشده‌اند و از سویی نوع واکسنی که برای دُز یادآور تزریق می‌شود هم مهم است، اما به گفته مسعود یونسیان، مهم‌تر از آن، این است که اکنون چه واکسنی در دسترسمان است. شاید ایده‌آل این باشد که روی فلان واکسن، واکسن دیگری را تزریق کنیم، اما زمانی که وجود ندارد، بنابراین می‌رویم واکسن دیگری تزریق می‌کنیم. بر این اساس ما به دلیل یک ایده‌آل که البته خیلی هم شواهد متقن علمی پشت آن نیست، نباید تزریق واکسن را به تأخیر اندازیم. بنابراین درمجموع باید توجه کرد که بهترین واکسن برای دُز یادآور، واکسنی است که در سریع‌ترین فرصت در اختیار ما قرار گیرد.هیچ کجای دنیا واکسن متناسب با ساب‌واریانت فعلی را ندارند. دبیر کمیته اپیدمیولوژی و پژوهش کمیته علمی کشوری مقابله با کووید۱۹ با اشاره به این موضوع تأکید می‌کند: اگر واکسن متناسب با این ساب‌واریانت وجود داشت، طبیعتا بهترین انتخاب بود و اساسا شاید مقرون به صلاح هم نباشد که چنین واکسنی را بسازند. زیرا ممکن است تا زمان انجام مطالعات آن، واریانت دیگری بروز کند.براین اساس مهم‌ترین مؤلفه در انتخاب دُز چهارم، واکسن در دسترس است. این دستورالعمل در تمامی کشورها بر اساس واکسن‌های در اختیار، تدوین می‌شود اما همان‌طور که یونسیان مطرح کرده، ما در ایران بیشتر به واکسن‌های ساخت داخل دسترسی داریم، بنابراین پروتکل‌ها بر این اساس تدوین می‌شود.
یونسیان بابیان این‌که شواهد علمی در دنیا برای دُز یادآور به‌صورت متقن نیست، می‌گوید: نکته اول که باید موردتوجه قرار گیرد، این است که تقریبا در همه مواردی که دُزهای یادآور متفاوت با دُزهای اولیه تزریق کردند، منجر به پاسخی برابر یا بهتر از این شده که از همان واکسن استفاده کنند. نکته دوم این است که درعین‌حال توصیه می‌کنند که اگر قرار است، از واکسن‌های متفاوت برای دُز یادآور استفاده شود، بااین‌که همه واکسن‌ها نمره قبولی را آوردند، اما ازآنجایی‌که کارایی واکسن‌ها متفاوت است، توصیه‌شده که واکسنی که به‌عنوان یادآور تزریق می‌شود، از پلتفرمی باشد که کارایی بالاتری داشته باشد، در غیر این صورت همان واکسن قبلی را تزریق کنند. به‌عنوان‌مثال اگر کسی دو دُز واکسن آسترازنکا تزریق کرده است برای دُز یادآور باید سراغ واکسنی رود که کارایی بالاتر یا هم‌سطح خودش دارد مثلا به سراغ پاستوکووک برود.
ابتلای ۸ برابری واکسن‌نزده‌ها
به اذعان علیرضا ناجی، رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، اگرچه سویه «بی ای ۵» بسیار مسری و ایمن‌گریز است، اما واکسن‌های موجود به‌رغم کاهش کفایت، تا ۷۰ درصد انسان را در برابر بیماری شدید، بستری، آی سی یو و مرگ حفاظت می‌کند. واکسن‌های موجود در کشور بر پایه وکتور مثل آسترازنکا، بر پایه پروتئین مثل پاستوکووک، اسپایکوژن و رازی و واکسن‌های غیرفعال مثل سینوفارم، فخرا و برکت است. اگر فردی ۳ دُز واکسن سینوفارم تزریق کرده باشد بازهم می‌تواند از این واکسن استفاده کند، ترجیح اما بر این است که این افراد برای دُز چهارم از واکسنی برای برانگیختن ایمنی بیشتر استفاده کنند. اگر واکسن آسترازنکا را به خاطر اتمام تاریخ‌مصرف آن کنار بگذاریم ۲ واکسن اسپایکوژن و پاستوکووک می‌توانند جزو اولویت‌های تزریق باشد.به گفته ناجی بر اساس مطالعات افرادی که به زیرسویههای قبلی مبتلا شده باشند می‌توانند به فاصله ۴ تا ۶ هفته دوباره با زیرشاخه‌های جدید آلوده شوند. احتمال ابتلا به زیرسویههای جدید در افرادی که واکسن می‌زنند سه برابر و آن‌هایی که واکسن نزده‌اند تا
هشت برابر افزایش می‌یابد. بنابراین واکسن‌ها می‌توانند گردش ویروس در جامعه و بستری‌شدن بیماران را در بیمارستان کاهش دهد و پیک را به کمترین حد خود برسانند. ویروس کرونا مدام خود را تغییر می‌دهد و به‌این‌علت باید بر تزریق واکسن تأکید کرد. همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، استقبال از تزریق واکسن در طیف سنی پنج تا ۱۲ سال کم شده؛ این گروه در معرض خطر هستند و بیماری را هم منتقل می‌کنند و از طرف دیگر، جمعیتی در حدود ۹ تا ۱۱ میلیون نفر واکسنی تزریق نکرده‌اند، در شرایطی که کرونا تمام‌نشده و ممکن است هیچ‌گاه تمام نشود. برهمین اساس مسعود یونسیان توصیه می‌کند: کسانی که قبلا یک یا دو دُز واکسن تزریق کرده‌اند، اگر اکنون واکسن یادآور را تزریق کنند، در عرض کمتر از دو هفته ایمنی در آن‌ها تقویت می‌شود و می‌توانند در همین موج جلوی شدت بیماری و مرگ را بگیرند، اما کسانی که اصلا واکسن تزریق نکرده و تازه بخواهند واکسیناسیون انجام دهند، ممکن است در این موج واکسن خیلی به آن‌ها کمک نکند. زیرا تا زمان تزریق دُز اول و دوم و ایجاد ایمنی، زمان چندهفته‌ای نیاز است، اما به این افراد هم توصیه می‌کنیم که واکسن را تزریق کنند؛ زیرا تا حدودی تأثیرات مثبت این موج را خواهند دید و درعین‌حال کسی تضمین نکرده که‌موج دیگری در پیش نباشد.
بنابراین ضمن این‌که وزارت بهداشت اعلام کرد که سبد نسبتا متنوعی از واکسن‌ها را ارائه کردند، اما اگر به هر دلیلی واکسنی را که مطلوبمان است، در اختیار نداریم، واکسنی را که در اختیار است، تزریق کنیم. در شرایط فعلی «زمان» از «نوع واکسن» تعیین‌کننده‌تر است.
|
