بارقه امید در دلمان زنده شده و دوست نداریم آمار جان‌باختگان و مبتلایان، دوباره صعودی شود. بالطبع اعمال محدودیت‌ها و رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی و از همه مهم‌تر مشارکت جامعه سبب شده تا از میزان تاخت‌وتازهای ویروس کرونا کاسته شود، اما برخی تصمیمات می‌تواند ورق را برگرداند و مقدمات آغاز پیک چهارم را فراهم کند. سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا در هشتمین روز از دی‌ماه، کوچک‌ترین غفلت در رعایت پروتکل‌های بهداشتی را موجب شکل‌گیری پیک بعدی بیماری در بهمن‌ماه دانسته که اتفاقات ناگواری را به دنبال دارد، چراکه رفتار این ویروس قابل پیش‌بینی نیست و اکنون جهش فوق‌العاده‌ای یافته است. علیرضا رئیسی در حالی زنگ خطر را به صدا درآورده که به فاصله ۱۲ روز پس‌ازاین اظهارات اعلام کرده، در شهرهای زرد و آبی، از این به بعد منع تردد بین‌شهری وجود ندارد، اما همچنان منع تردد شبانه از ساعت ۹ شب تا چهار صبح برقرار است و این تصمیم با ابراز مخالفت رئیس کمیته کشوری اپیدمیولوژی کرونا همراه شده است. «حمید سوری»، لغو ناگهانی محدودیتهای کرونایی و ترددهای بین‌شهری را تصمیمی نادرست خوانده و تأکید کرده که این موارد باید با دقت و هوشیاری بیشتری اعمال می‌شد؛ ضمن این‌که بسیاری از سفرها غیرضروری است و لذا سهل‌انگاری شرایط و عدم کنترل و نظارت هوشمند بر آن‌ها می‌تواند به آغاز پیک چهارم اپیدمی منتهی شود.
«حمید سوری» که در مصاحبه با ایسنا این گفته‌ها را رسانه‌ای کرده، هشدار داده است، «در مرحله کنترل اپیدمی مهم‌ترین مسئله توجه به طغیان‌های اپیدمی در مناطق مختلف کشور است، به‌عبارت‌دیگر هر تغییری در اپیدمی باید به‌سرعت و در همان مراحل اولیه شناسایی و با اقدامات مؤثر کنترل شود؛ در غیر این صورت ممکن است کانون آلودگی گسترش‌یافته و منجر به بروز شرایطی غیرقابل‌کنترل شود.»
بازگشت آسان اپیدمی
به باور «سوری» «هرچقدر به سمت کاهش موارد مرگ حرکت کنیم کار سخت‌تر شده و اپیدمی به‌راحتی قابل بازگشت است و بنابراین احتیاط و هوشیاری کامل ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. لذا باید مرتبا راهکار‌ها و راهبرد‌های خود را با توجه به شرایط اصلاح کنیم، به‌عبارت‌دیگر نسخه دو ماه پیش در شرایط کنونی اثربخش نبوده و باید مرتبا توسط سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان اصلاح و به‌روز شود.» شاید به همین دلیل است که علیرضا زالی، فرمانده ستاد مقابله با کرونا در کلان‌شهر تهران نسبت به تصمیم‌گیری‌های عجولانه برای برداشتن محدودیتهای کرونایی در تهران انتقاد کرده و تأکیدش بر این بوده که برای بازگشت فعالیت‌های اجتماعی و مدنی نباید شتاب‌زدگی صورت گیرد و اگر ما دوباره دچار پدیده بازگشت همه‌گیری در تهران شویم ممکن است مجبور باشیم برای مدتی طولانی محدودیت‌ها را اعلام کنیم.
درهرحال مجموعه این نگرانی‌ها موجب شده، قرارگاه عملیاتی مبارزه با کرونا در اطلاعیه‌ای صریح بیان کند، هرلحظه امکان اوج‌گیری مجدد بیماری و بازگشت شرایط قرمز به هر یک از شهرهای کشور فراهم خواهد بود. این قرارگاه ضمن تأکید ویژه به عموم ملت برای رعایت کامل ممنوعیت‌های موجود در خصوص ورود و خروج به شهرهای قرمز و نارنجی، بر پرهیز جدی از سفرهای غیرضروری حتی بین شهرهای زرد، اجتناب از حضور در مراکز مستعد ازدحام مثل بازارها و پاساژها جز در مواقع کاملا ضروری و ممنوعیت مطلق هرگونه تجمع در هر نقطه از کشور تحت هر عنوان و به هر مناسبت، تصریح کرده است.
لغو ترددها و محدودیت‌ها بدون نظارت کافی، چرخه ویروس را فعال می‌کند
تقریبا پس از فروکش کردن آمارها اغلب صاحب‌نظران و ویروس شناسان بر این موضوع اتفاق‌نظر دارند که برای مقابله با کرونا، راهکاری جز اعمال محدودیت، انجام تست کرونا در ابعاد وسیع و همچنین رصد و شناسایی تماس افراد و رعایت پروتکل‌های بهداشتی نمی‌تواند مؤثر واقع شود. پس از صعود آمارها و پیچیده‌تر شدن کلاف کرونا و سردرگمی در مواجهه درست با این بیماری، ستاد ملی مبارزه با کرونا تصمیم گرفت که از ابتدای آذرماه با تدوین نقشه راه، شهرها را به سه گروه زرد، نارنجی و قرمز تقسیم‌بندی کرده و طبق آن، شروط و قواعدی را برای فعالیت‌های کسب‌وکار و رفت‌وآمد اعمال کند تا به این طریق، حلقه ابتلا به کرونا با کاهش ارتباطات و تجمعات مردمی و شناسایی مبتلایان شکسته و زنجیره ابتلا به این ویروس گسسته شود. این اقدامات انجام گرفت و به‌نوعی نسخه تعطیلی سراسری تجویز شد و حالا برخی معتقدند، این نسخه در صورتی می‌تواند در کنترل کرونا کارساز باشد که از میزان محدودیت‌ها به‌تدریج کاسته شود، وگرنه به‌محض بازگشایی‌های شتاب‌زده و لغو منع تردد، با افزایش تعداد مبتلایان روبه‌رو خواهیم شد. پس از گذشت ۱۰ ماه از شیوع ویروس کرونا تجربه نشان داده، مؤثرترین سیاست برای مواجهه با این بیماری، محدودیتهای شدید و تعطیلی کوتاه‌مدت برای شکستن زنجیره ابتلا به ویروس و بازگشایی‌های تدریجی است. بهار امسال تعداد فوتی‌های ما به زیر ۵۰ مورد رسیده بود اما تعجیل در بازگشایی‌های غیرضروری و غیرقابل‌کنترل مکان‌های تجمعی، به گسترش کانون آلودگی‌ها انجامید و منجر به بروز شرایطی غیرقابل‌کنترل شد اما پیش از این‌که چنین شرایطی پیش بیاید، رئیس سازمان نظام پزشکی در نامه‌ای خطاب به رئیس دولت نوشت: «این روزها پیشنهادهای مختلفی جهت بازگشایی بعضی از مکان‌ها و فعالیت‌ها به جناب‌عالی و ستاد ملی مدیریت این بیماری عرضه می‌شود که یقینا تصمیم‌ها و سیاست‌گذاری‌های کلان و تاریخی ستاد ملی مقابله با کرونا تأثیر قطعی و حیاتی بر هدف اصلی و انسانی «اولویت حفظ جان و سلامت مردم و انسان‌ها بر همه امور دیگر» خواهد داشت. به‌عنوان نماینده جامعه خدوم پزشکی کشور به استحضار می‌رساند با توجه به شرایط اپیدمیولوژیک کنونی بیماری در کشور و بر اساس اصول مسلم علمی و تجربیات جهانی، هرگونه تعجیل در بازگشایی غیرضروری و غیرقابل‌کنترل مکان‌های تجمعی از قبیل اماکن مذهبی، مدارس، دانشگاه‌ها و … موجب گسترش و سرکشی مجدد بیماری و آسیب به جان و سلامت مردم و هدر رفتن زحمات گذشته و فرسودگی کادر درمانی کشور خواهد شد.
بر همین اساس روز گذشته«دکتر علیرضا دلاوری» معاون بهداشت ستاد مقابله با کرونا تهران تأکید کرده نباید در بازگشایی‌ها و رفع محدودیتهای کرونا عجله کرد، چراکه وضع اپیدمی همچنان در کشور ناپایدار و شکننده بوده و با کوچک‌ترین بی‌احتیاطی قابل بازگشت است.
معاون بهداشت ستاد مقابله با کرونا تهران با انتقاد از لغو محدودیت ترددهای بین استانی گفته در حال حاضر بسیاری از شهرهای شمالی کشور در وضع نامناسبی به سر می‌برند و لغو ترددها و محدودیت‌ها به‌صورت ناگهانی و بدون نظارت کافی می‌تواند باعث تردد افراد آلوده در شهرهای مختلف و در پی آن فعال شدن مجدد چرخه ویروس شود.
بیشترین راه انتشار ویروس، دورهمی های خانوادگی و ملاقات‌های چندین نفره
«حسین کیوانی»، متخصص ویروس‌شناسی پزشکی و عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران در گفت‌وگو با «رسالت» تعطیلی کوتاه‌مدت و قرنطینه برای شکستن زنجیره ابتلا به ویروس و بازگشایی‌های با برنامه و محتاطانه را لازمه کنترل بیماری دانسته و می‌گوید: «طبیعی است که ایجاد محدودیت‌ها در کاهش آمارها نقش بسیار مؤثری داشته و طبق آخرین مطالعات، بیشترین راه انتشار ویروس، دورهمی‌های خانوادگی و ملاقات‌های چندین نفره است و اگر این موارد رعایت نشده و محدودیتهای تردد برداشته شود، طبیعی است که افزایش‌خواهیم داشت اما ممکن است که این افزایش معنادار نباشد، چون طی۳-۲ هفته اخیر افراد مبتلا، بهبودیافته‌اند و افراد جدید هم کمتر مبتلا شده‌اند. بنابراین احتمال این‌که بعد از بازگشایی، آمار بسیار بالا برود، کم است اما مادامی‌که بازگشایی اتفاق نیفتد و آمار را مطالعه نکنیم، نمی‌توانیم به‌صورت قطعی اظهارنظر کنیم.»
«کیوانی» در زمینه احتمال وقوع پیک چهارم هم عنوان می‌کند: « ما نمی‌توانیم در مورد پیک چهارم پیشگویی کرده و بگوییم حتما در بهمن‌ماه اتفاق می‌افتد، البته تا حدی قابل پیش‌بینی هست اما دقیق نیست چون بستگی به تعداد افرادی دارد که ایمن و مبتلا شده‌اند. هرقدر این درصد بالا برود، طبیعتا پیک‌های بعدی یا ایجاد نمی‌شود و یا به‌یکباره آمار بالا نمی‌رود. به‌طورکلی اپیدمیولوژیست‌ها براساس شاخص‌هایی که در اختیاردارند باید این موضوع را پیش‌بینی کنند و در این پیش‌بینی‌ها رابطه ریاضی برقرار نیست، ضمن این‌که یک‌سال است با این ویروس در تماس هستیم و بخشی از جامعه نسبت به آن تا حدی ایمن شده‌اند. البته بخش کوچکی از کاهش آمارها به دلیل همین ایمنی است اما هرچه جلوتر می‌رویم، نقش ایمن شدن افراد پررنگ‌تر می‌شود و بخش عمده مهار و کنترل کرونا، رعایت دستورالعمل‌ها، زدن ماسک و عدم شرکت در اجتماعات است،شاید در حدود ۹۰- ۸۰ درصد این موضوع مؤثر است. از سوی دیگر بخشی از افزایش آمارهایی که می‌گفتند در زمستان بالا می‌رود، به این دلیل بود که افراد تماسشان با یکدیگر نزدیک‌تر است و شاید به خاطر سرما، تراکم در اتاق‌ها بیشتر شده و پنجره‌ها بسته است، البته خود سرما آن‌چنان‌که روی آنفلوآنزا مؤثر است روی این ویروس تأثیر ندارد اما با رعایت‌های مردم، کمتر شاهد بیماری آنفلوآنزا بودیم و ویروس سرکش کرونا نیز تا حدودی کنترل‌شده است.»
همچنان به قرنطینه‌های ساعتی و محدودیت‌ها نیاز داریم
«محمدرضا هاشمیان»، فوق تخصص آی سی یو بیمارستان مسیح دانشوری هم بخشی از کاهش آمارها را با اعمال محدودیت و قرنطینه در ارتباط دانسته و در گفت‌وگو با «رسالت» عنوان می‌کند: « کاهش مرگ‌ومیرها به دلیل داروهایی است که تولیدشده و مورد مصرف بیماران بدحال در آی سی یو قرار می‌گیرد و از همه مهم‌تر آنکه پروتکل‌های درمانی موجه‌تر شده‌اند. ما می‌دانیم که بهترین راه کنترل این بیماری، واکسیناسیون است و باید تا هنگامی‌که این واکسیناسیون آغاز نشده، رفت‌وآمدهای بین‌شهری را تحت کنترل درآورد.»
«هاشمیان» در ادامه تأکید می‌کند: «بسیاری از کارشناسان و صاحب‌نظران براین باورند که یک‌سال از بیماری گذشته و بخشی از جامعه ایمن شده‌اند و به همین دلیل شاهد کاهش آمارها بوده‌ایم و می‌توان از میزان محدودیت‌ها کاست، درحالی‌که نقش ایمنی گله‌ای یا گروهی در این بیماری ثابت نشده و تعداد مبتلایان ما در کشور، به‌طورکلی ۱.۹ هستند و در مقابل جمعیت
۸۰ میلیونی کشور تعداد زیادی نیست و این موضوع فقط در حد فرضیه است اما این فرضیه باعث شده که دیر برای واکسن اقدام کنیم، لذا چنین تصوری درست نیست و ما اگر بخواهیم این کاهش آمارها همچنان ادامه داشته باشد باید به محدودیت و قرنطینه توجه کرده و نسبت به واکسیناسیون اقدام کنیم. منظور از قرنطینه، قرنطینه ساعتی و محدودیت بین شهرهاست. قابل‌انکار نیست که باید ۷۰-۶۰ درصد افراد واکسینه شوند و سرعت واردات واکسن و تولید داخلی افزایش یابد و سپس عملیات واکسیناسیون تسریع شود. از همان ابتدا این مسائل مورد تأکید بود و کشور چین با همین رویه توانست کمترین میزان مرگ‌ومیر را داشته باشد. قرنطینه و محدودیت باید از همان ابتدا در دستور کار ما قرار می‌گرفت، باتوجه به‌اشتباه پژوهشی ایمنی گروهی یا گله‌ای، قرنطینه و ماسک موردتوجه قرار نگرفت و شاهد افزایش آمارها بودیم ولی باتوجه به تغییرات در وزارت بهداشت، آن روند ایمنی گروهی و طرفدارانش در بدنه وزارتخانه ضعیف شدند و شرایط بهتر شد، اما هنوز به قرنطینه ساعتی و اعمال محدودیت‌ها و حاکمیت این تفکر نیازمند هستیم، در غیر این صورت باید منتظر پیک‌های بعدی باشیم و چنانچه تفکر ایمنی گله‌ای رواج یابد، به سمت افزایش آمارها و مرگ‌ومیرهای بیشتر خواهیم رفت.»
شرایط تهران ناپایدار
موضوع دیگری که درخور توجه است، وضعیت نارنجی تهران بوده که اگرچه به زرد تبدیل‌شده اما به دلیل میزان بالای ترددهای روزانه، بیم آن می‌رود که به شرایط قرمز کرونایی بازگردد. به‌طوری‌که علیرضا زالی، فرمانده ستاد مقابله با کرونا در تهران از این مسئله ابراز نگرانی کرده و گفته است: اگر تنها ۱۵۰ نفر در روز به تعداد موارد بستری‌های کرونایی در تهران اضافه شود ما دوباره به شرایط نارنجی برمی‌گردیم. از همین رو، برای بازگشت فعالیت‌های اجتماعی نباید شتاب‌زدگی صورت گیرد و اگر ما دوباره دچار پدیده بازگشت همه‌گیری در تهران شویم ممکن است مجبور باشیم برای مدتی طولانی محدودیت‌ها را اعلام کنیم.
زالی تأکیدش بر ناپایداری شرایط تهران است و این‌که اگر تغییرات فزاینده‌ای مشاهده کنیم مجددا رنگ وضعیت تغییر خواهد کرد و محدودیت‌ها بازمی‌گردد.
مطابق آخرین تحلیل‌هایی که از سوی سخنگوی وزارت بهداشت مطرح‌شده، «۷ شهرستان در وضعیت قرمز و ۳۰ شهرستان در وضعیت نارنجی، ۲۱۹ شهرستان در وضعیت زرد و ۱۹۲ شهرستان در وضعیت آبی قرار دارند.» آبی به رنگ وضعیت شهرها افزوده‌شده تا نسبت به شهرهای زرد، محدودیتهای کمتری اعمال شود. آن‌طور که علیرضا رئیسی، سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا گفته، «در شهرهای آبی تقریبا همه مشاغل با رعایت پروتکل‌‌هایی که ابلاغ خواهد شد، آزاد به فعالیت هستند.» بنابراین تالارهای پذیرایی، تفریحات آبی، شهربازی‌ها، سالن‌های سینما و تئاتر و باشگاه‌های ورزشی در صورت رعایت پروتکل‌های بهداشتی می‌توانند فعالیت کنند و محسن فرهادی، معاون فنی مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، با اشاره به این‌که بازگشایی‌ها با رعایت پروتکل‌های بهداشتی توأم شده عنوان کرده، مشغول بازنگری پروتکل‌ها در مشاغلی هستیم که قرار است در مناطق زرد و آبی بازگشایی شوند. برای برخی مشاغل می‌توانیم درصد پذیرش اعلام کنیم که مثلا چند درصد از ظرفیت آن‌ها مورداستفاده قرار بگیرد. برای برخی از واحدهای صنفی نیز که درصد‌پذیر نیستند، تعداد نفرات مجاز برای دریافت خدمت را اعلام خواهیم کرد. این پروتکل‌های جدید تا ابتدای هفته آینده نهایی و اعلام می‌شود. از سوی دیگر منع تردد بین‌شهری وجود ندارد اما منع تردد شبانه از ساعت ۹ شب تا چهار صبح برقرار است. به گزارش خبرگزاری مهر «در شرایط زرد بر اساس دستورالعمل‌ها، حضور کارمندان در اداره‌های دولتی و دستگاه‌های عمومی غیردولتی و بخش خصوصی می‌تواند با دوسوم فعال باشد. در دستگاه‌های اضطراری وامدادی و دستگاه‌هایی که ضرورت عمومی دارند در شرایط زرد، باید صد درصد حضورداشته باشند و سایر مشاغل در شرایط زرد فقط گروه‌های یک تا ۳ فعال هستند و درواقع فعالیت گروه یک، دو و سه با محدودیت روبه‌رو می‌شود و تنها محدودیت برای فعالیت در شهرهای زرد بر اساس آخرین رتبه‌بندی، گروه ۴ است که عمدتا شامل شهربازی، باغ‌وحش، پارک‌ها، بوستان‌ها و سالن‌های ورزشی پرخطر است. اعمال محدودیت‌ها نیز بر اساس میزان تست مثبت تعیین می‌شود و به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت اگر ۴ نفر مبتلا باشند، زرد در نظر گرفته می‌شود.»
