لوازم خانگی، صنعت دوم کشور بعد از صنعت خودرو محسوب می شود و به گفته سید رضا فاطمی امین، وزیر صنعت این صنعت مراحل تولید ، عرضه و کیفیت را پشت سر گذاشته و باید گام های بعدی در این صنعت برداشته شود. سوال اینجاست، لوازم خانگی ایرانی می‌تواند سهمی از بازارهای جهانی داشته باشد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که سهم تجارت لوازم خانگی افزایش یافته است و بسیاری از کشورها تولیدات این صنعت را در زمره کالاهای ارز آور صادراتی محسوب می‌کنند. چین، هندوستان، ترکیه و مکزیک، از کشورهای اصلی تولید کننده لوازم خانگی هستند. در این میان آیا برندهای ایرانی می‌توانند در میان برندهای خوشنام این لوازم قرار گیرند .
میزان تولید لوازم خانگی چقدر است
بنابر گزارشات ارائه شده ۸۵ درصد از لوازم خانگی مورد نیاز کشور توسط تولیدات داخلی قابل تامین است . همچنین عباس هاشمی، دبیرکل انجمن صنایع لوازم خانگی از صادرات لوازم خانگی در سنوات گذشته حدود ۳۵۰ تا ۴۰۰ میلیارد دلار خبر داده است و در این زمینه تصریح کرد : با توجه به ظرفیت داخل می‌توان این رقم را افزایش داد.
وی با بیان اینکه در صنعت لوازم خانگی حدود ۲۸۰ هزار نفر اشتغال مستقیم و یک میلیون نفر نیز اشتغال غیرمستقیم دارند، اظهار داشت : گردش مالی این صنعت سالانه ۶.۵ تا ۷ میلیارد دلار است. کشورهای منطقه اطراف ایران سالانه حدود ۳۸ میلیارد دلار واردات لوازم خانگی دارند.
وی گفت: نیاز ارزی تولید این صنعت نزدیک به یک‌میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار است و توسعه صادرات از طریق پیمان‌های منطقه‌ای، امضاء توافقنامه‌های تجارت آزاد، تعرفه ترجیحی و غیره امکانپذیر است.
برنامه‌های وزیر صمت برای صنعت لوازم خانگی
چند روز گذشته نیز سید رضا فاطمی امین در جریان بازدید از دومین رویداد ملی توسعه فناوری و نوآوری در صنعت لوازم خانگی که با همکاری کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار لوازم خانگی و شرکت شهرک‌های صنعتی استان قزوین در نمایشگاه
بین المللی تهران برگزار شده بود، اظهار کرد: لوازم خانگی مراحل تولید، عرضه و کیفیت را پشت سر گذاشته و باید گام های بعدی در این صنعت برداشته شود. وی با اشاره به سه اولویت جدی دولت در حوزه داخلی سازی صنعت لوازم خانگی افزود: نخست اینکه ارز کمتری برای واردات مواد اولیه، اجزا و قطعات لوازم خانگی معطوف شود.
وزیر صنعت، معدن و تجارت ادامه داد: مقوله دوم، کیفیت است که البته در حال حاضر کیفیت لوازم خانگی ایرانی قابل قبول است اما هنوز قابل ارتقاست و مباحث فناوری و دانش بنیان می تواند تاثیرگذار باشد.
فاطمی امین توجه به صادرات را دیگر اولویت دولت در حوزه صنعت لوازم خانگی ذکر و اضافه کرد:
پیش بینی سالن در جوار بیست و دومین نمایشگاه لوازم خانگی ایران به عنوان سالن رویداد ملی توسعه فناوری و نوآوری در صنعت لوازم خانگی ابتکار خوبی است و برای رفع نیازهای فناورانه در حوزه لوازم خانگی تاثیر بسزایی دارد و می تواند دستاوردهایی که در این حوزه اتفاق افتاده را معرفی کند.
وی با اشاره به آغاز مذاکرات اولیه برای سرمایه گذاری مشترک در صنعت لوازم خانگی خاطرنشان کرد: هم اکنون ایران در چند کشور از جمله عراق و تاجیکستان تولید لوازم خانگی دارد و درصدد توسعه این مهم هستیم چرا که صنایع لوازم خانگی ایران این ظرفیت را دارد که فراتر از مرزهای کشور فعالیت کند.
دو ماه پیش نیز اکبر پازوکی، رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی خاطر نشان کرد: در شرایط تحریم امکان واردات قطعه برای ما وجود دارد و ما قطعات را از کشورهای ثالث وارد می‌کنیم. اگر این قطعات وارد نشود امکان تولید را از دست خواهیم داد.
اکبر پازوکی در پاسخ به این پرسش که برخی از شنیده‌ها حاکی از این مهم است که ژاپن به بازار لوازم خانگی ایران بازگشته است آیا این خبر را تایید می‌کنید؟ گفت: خیر این خبر صحت ندارد؛ تولیدکنندگان ایرانی از شرکت‌های ژاپنی قطعه وارد و بعد از مونتاژ به نام تولید ایرانی و با اعطای خدمات پس از فروش آن کالاها را در بازار عرضه می‌کنند.
وی با بیان اینکه تولیدکنندگان داخلی ۶۰ تا ۷۰ درصد نیاز قطعات مورد نیاز را وارد می‌کنند، گفت: کشورهایی اروپایی در شرایط تحریم در ایران سرمایه‌گذاری کردند؛ به عنوان مثال ۲ شرکت اروپایی پکیچ‌های تولید شده یک شرکت را خریداری و به اروپا صادر می‌کنند همچنین بخاری شرکت دیگر به اروپا و کانادا صادر می‌شود.
این فعال صنفی ادامه داد: واردات لوازم خانگی از ۱ فروردین ۹۷ ممنوع شد، اما برند سامسونگ با نام برند سام اقدام به تولید می‌کند همچنین برند ال جی به جی پلاس تغییر نام داده است و با ضمانت گلدیران به مشتریان خدمات پس از فروش ارائه می‌دهد.
بقیه اقلام موجود در بازار بدون ضمانت‌نامه رسمی همگی قاچاق‌اند از جمله برندهای سونی، پاناسونیگ، ال جی.
پازوکی با بیان اینکه در شرایط تحریم امکان واردات قطعه وجود دارد، گفت: قطعات از کشورهای ثالث وارد می‌شود و اگر این قطعات وارد نشود امکان تولید را از دست می‌دهیم. ایران به عضویت پیمان منطقه‌ای شانگ‌های پیوسته است و این کشورها که تحریم نیستند و عضویت ایران در این پیمان منطقه‌ای امکان دسترسی ما به سایر بازارها را فراهم می‌کند.
رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی با بیان اینکه تولیدکنندگان داخلی موتور یخچال، لباسشویی و پمپ تخلیه آب را وارد می‌کنند، گفت: این شیوه تولید در تمام دنیا رایج است.
این فعال صنفی با اشاره به رکود حاکم بر بازار، گفت: بازاریان همه نشسته‌اند؛ چرا که درآمد مردم کفاف تامین نیازهای اولیه و ضروری آن‌ها را می‌دهد و اگر به بازارهای اصلی فروش لوازم خانگی مراجعه کنید رکود بر این بازار را مشاهده خواهید کرد، فروش‌ها محدود به تهیه جهیزیه شده است. از این‌رو امیدواریم که سازمان امور مالیاتی در سال جاری این موضوع را لحاظ کند.
وی افزود: لوازم خانگی بین ۲۰۰ تا ۲۵۰ درصد گران شده است آیا معافیت‌های مالیاتی نیز به همان میزان تغییر کرده است؟ امروز سازمان امور مالیاتی معیار مالیات‌ستانی را تراکنش‌های مالیاتی عنوان کرده است و در شیوه مالیات ستانی هزینه‌ها فروشندگان در نظر گرفته نمی‌شود.
اصناف همواره مالیات بر درآمد را پرداخت کرده‌اند و پرداخت این مالیات را حق خود می‌داند، اما در این افزایش نرخ‌ها کمر همه فروشندگان شکسته شده است و ما انتظار داریم که دولت از ما حمایت کند دولت در مالیات، اخذ عوارض شهرداری به اصناف کمک نکرد، این در حالیست که اصناف همواره در شرایط دشوار همراه دولت‌ها بودند.
هدف گذاری برای صادرات
کشورهای همسایه، به ویژه عراق و افغانستان، مهم‌ترین بازارهای صادراتی لوازم خانگی کشورمان به شمار می‌روند . با توجه به نرخ پایین دستمزد، قیمت پایین انرژی و مزیت حمل و نقل به دلیل موقعیت جغرافیایی، ایران از این پتانسیل برخوردار است تا با تولیدات لوازم خانگی بازار داخل و منطقه را پوشش دهد.
ابوالقاسم شانه ساز، دبیر انجمن صنفی کارفرمایی تولیدکنندگان لوازم خانگی نیز در گزارشی عنوان کرد که در سال ۱۴۰۰ حدود ۲۶۶ هزار تن لوازم خانگی به ارزش ۳۷۶ میلیون دلار از کشور صادر شده، که سهم آن از کل صادرات غیرنفتی ۰/۷ درصد بوده است. اما اسم ایران در میان صادر کنندگان این محصولات قرار ندارد چرا که مسئولان گزارشات تولیدی خود را بر اساس گزارشات بین المللی نداده‌اند .
شانه ساز تصریح کرد: در حال حاضر بیشترین صادرات لوازم خانگی مربوط به یخچال و کولر آبی است. کولر آبی بیشتر به عراق، افغانستان و سایر کشورهای با آب و هوای خشک صادر می‌شود.
اما آنگونه که مسئولین این صنعت می‌گویند آمارها در مورد صادرات لوازم خانگی اندک است و رقم مشخصی برای آن عنوان شده است چرا که این صادرات بیشتر به شکل مسافری است.
مشکلات صادرکنندگان
اما کار صادرکنندگان در این زمینه چندان آسان نیست. به گفته دست اندرکاران این صنعت یکی از مشکلات جدی در این زمینه، عدم اطمینان واحدهای صنعتی به استمرار تأمین مواد اولیه است که این موضوع با نوسانات مداوم نرخ ارز و افزایش آن و همچنین نوسان در عرضه کالاهایی مانند آلومینیوم، محصولات پتروشیمی و فولاد در بورس موجب می‌شود واحدهای تولیدی نتوانند برنامه بلندمدت داشته باشند و قراردادهای بلندمدت صادراتی منعقد کنند.
تورم نیز یکی دیگر از مشکلات این صنعت است که موجب افزایش هزینه‌های تولید شده است و آسیب‌های جدی به بخش صادرات وارد می‌کند. محدودیت منابع ریالی نیز ازسوی بانک‌ها و سیاست‌های انقباضی بانکی سبب شده هزینه‌های سرمایه‌گذاری افزایش یابد. همچنین افزایش هزینه‌های تولید موجب افزایش نیاز سرمایه در گردش تولید شده است.
همچنین محصولات لوازم خانگی ایران به دلیل محدودیت مبادلات بانکی برای صادرات مشکل دارند .
با این وجود با توجه به توان اشتغال زایی و ارزآوری این صنعت می‌توان گفت در شرایط حاضرتوجه به صنعت لوازم خانگی برای تامین بازارهای داخلی و خارجی می‌تواند به عنوان گزینه‌ای مهم برای دولت قابل توجه قرار گیرد .
البته از نگاه بسیاری از کارشناسان افول صنعت لوازم خانوادگی دهه ۷۰بود؛ همان زمان به دلیل برخی سوء مدیریت‌ها و ارتقا نیافتن تکنولوژی در شرکت‌های تولید کننده داخلی پای محصولات خارجی بیش از گذشته به داخل کشور باز شد، چنانچه آگاهانه و گاهی ناآگاهانه مردم به سمت نشان تجاری خارجی ترغیب می‌شدند و وارد کنندگان این لوازم بی‌توجه به آنکه بدانند چه ضربه مهلکی به این صنعت وارد می‌آورند البته شاید هم می‌دانستند و خودشان را به راه دیگری زده بودند چرا واردات لوازم خانگی حسابی برایشان طعم شیرینی داشت و می‌توانستند پول بیشتری را به جیب بزنند.
نکته حائز اهمیت دیگر آنکه با توجه به تعرفه‌های وارداتی لوازم خانگی، واردات لوازم خانگی در بلندمدت برای تولید کننده توجیه اقتصادی نداشت و به غیر از کشور چین، در هیچ کجای دنیا در تولید لوازم خانگی، صفر تا صد قطعات در داخل یک کشور تولید نمی‌شود. شاید حمایت نکردن از تولیدکننده داخلی خود دلیل برخی بی‌رغبتی‌ها برای تولید بود و تقریبا سهم قابل توجه‌ای از نشان تجاری صنعت لوازم خانگی در کشورمان به کشور کره و محصولات آنان واگذار شد؛ البته بهتر است بگوییم اختصاص یافت.
در کنار افول نقطه شروع و آغار تحول در این صنعت را نیز نباید نادیده انگاریم چنانچه نشان تجاری ایرانی در دهه ۹۰با یک شکوفایی نیز همراه شدند و اواخر این دهه ثمره تلاششان را دیدند؛ حتی شاهد بودیم بعد از آکه دو شرکت «ال جی» و «سامسونگ» به سبب تحریم‌ها، اقدام به ترک بازار ایران کردند، شرکت‌های تولید کننده لوازم خانگی در کشور ما به مرحله‌ای رسیده بودند که تا حد زیادی آمادگی تامین نیازهای بازار داخل را داشتند و البته تا حدود زیادی توانستند به شکوفایی برسند، اما تا رسیدن به نقطه اوج هنوز مسیر داریم.
در هر صورت آنچه مهم است اینکه دولت سیزدهم عزمی جدی برای حمایت از تولیدات داخلی در حوزه لوازم خانگی و تولید کنندگان آنان داشته باشد؛ البته با اراده ای که از زمان روی کار آمدن دولت آقای رئیسی شاهد هستیم این عزم و اراده وجود دارد؛ موانع نیز باید برطرف شود، این صنعت با مشکلات زیادی روبه رو است که توجه به خواسته های هرکدام می تواند ایران را به یکی از بزرگترین قطب های تولید کننده لوازم خانگی با کیفیت در منطقه و حتی در آینده در جهان تبدیل کند و این مسئله دور از ذهن نیز نخواهد بود به شرط اینکه در کنار اراده، عمل و قابلیت اجرایی را نیز شاهد باشیم.
