کميل نقي پور – خط نيوز: با نزديک شدن به ضرب الاجل ۳۰ ژوئن هر روز جزييات جديدي از موضوعات مورد بحث در مذاکرات هسته اي ايران و ۱+۵ منتشر مي شود.
PMD يا همان ابعاد نظامي احتمالي برنامه هسته اي ايران، از جمله موضوعاتي است که طرفين مذاکره در حال گفتگو درباره روشن شدن سرونشت آن در توافق نهايي هستند.
اين در حالي است که به بهانه روشن شدن مساله PMD (که در بيانيه لوزان مورد توافق تيم ايراني قرار گرفت) قرار است قرار است سنگين ترين رژيم بازرسي ها عليه ايران اعمال شود. بازرسي هاي ويژه اي که مراکز نظامي و دانشمندان ايراني را در بر مي گيرد.
جان کري بامداد چهارشنبه و جان کربي سخنگوي وي ، بامداد پنج شنبه در اين باره اظهارنظر کرده اند.
بر اساس اظهارات کري و کربي در حال حاضر دو موضوع اساسي درباره PMD از سوي مقامات آمريکايي مطرح است :
الف)
بازرسي هاي گسترده به منظور بررسي ادعاها درباره برنامه نظامي احتمالي ايران در گذشته و حال و ادامه يافتن رژيم بازرسي هاي گسترده در سالهاي آتي (حداقل ۱۰ سال) به منظور تاييد عدم انحراف برنامه هسته اي ايران از مواضع صلح آميز
ب)
پيوند خوردن موضوع تعليق تحريم ها با PMD به اين معنا که اگر ايران اجازه بازرسي هاي مورد نظر آژانس را به بازرسان ندهد، تحريم ها سبک نمي شود.
الف) بازرسي هاي گستردهجان کري وزير امور خارجه آمريکا در اظهارات خود در نشست خبري وئديويي درباره رژيم بازرسي ها به منظور روشن شدن PMD گفت:
در برخی از موضوعات نظیر ابعاد نظامی احتمالی ،طرح مشترک اقدام به آن اشاره می کند و می گوید که این مسئله در متن محصول نهایی (توافق نهایی )حل و فصل می شود و این مسئله همچنان درست است و باید حل و فصل شود.ما باید
به خصوص پرسش های خود درباره آن را حل و فصل کنیم. دسترسی بسیار بسیار مهم است و همواره از همان روز اول مهم بود و همچنان مهم است.............صادقانه بگویم که درباره ابعاد نظامی احتمالی مقداری در برخی از صحبت ها تحریف می‌شود. در این مسئله ما بر آنچه که ایران به خصوص در یک زمان یا زمانی دیگر انجام داد، تمرکز نداریم. ما می دانیم که آنها این کار را انجام دادند و تردیدی در این زمینه نداریم. ما درباره فعالیت های نظامی خاصی که آنها وارد آن شدند، اطلاع کامل داریم اما نگرانی ما درباره حرکت به جلو این فعالیت ها است.برای ما بسیار مهم است که بدانیم این فعالیت ها که متوقف شده است به پیش می رود یا نه، و بتوانیم از راه قانونی آن را ارزیابی کنیم. واضح است این یکی ازعناصر قضاوت ما درباره آنچه که ما باید برای داشتن توافق مشروع به آن برسیم،است.
جان کربي سخنگوي وزارت خارجه آمريکا نيز درباره رژيم بازرسي هاي ويژه به منظو ر روشن شدن PMD گفته است:
وزير خارجه ديروز به شفافيت اعلام کرد که
ايران بايد زمينه دسترسي هاي ضروري آژانس بين المللي انرژي اتمي به منظور حل و فصل مسائل مربوط به بعد نظامي احتمالي برنامه اتمي اش را بدهد. ما نگفته ايم که عقب نشيني کرده ايم بلکه گفته ايم که درباره گذشته قضاوتي نمي کنيم.... در اينجا لازم است به دو سند کليدي در طرح مشترک اقدام که در نوامبر سال دو هزار و سيزده به امضاء رسيده است توجه شما را جلب کنم. بر اساس اين اسناد ايران در تعامل با گروه پنج به علاوه يک و اتحاديه اروپا و آژانس بين المللي انرژي اتمي بايد در جهت رفع نگراني ها حرکت کند. بر اساس آنچه که در لوزان به امضاء رسيد ايران بايد نگراني ها درباره بعد نظامي احتمالي برنامه اتمي اش را رفع کند.
ب) پيوند خوردن موضوع تعليق تحريم ها با PMDجان کربي:رفع تحريمها تنها زماني روي خواهد داد که ايران گام هايي را که بر روي آنها از جمله رفع نگرانيها درباره بعد احتمالي نظامي برنامه اتمي اش، توافق شده است، بردارد. ايران بايد دسترسي لازم را به آژانس درباره بعد احتمالي نظامي برنامه اتمي اش بدهد و اين سياست ما تغيير نيافته است. اين مسائل بايد حل و فصل شوند و موضوع ما تغيير نيافته است. يکي از دلايلي که ما با ايران براي رسيدن به توافق وارد مذاکره شده ايم به خاطر اين است که مي دانيم آنها بر روي پتانسيل نظامي برنامه اتمي خود کار کرده اند و مي خواهيم که از اين کار در آينده جلوگيري کنيم. نگراني هاي آژانس بين المللي انرژي اتمي درباره بعد نظامي احتمالي برنامه اتمي ايران مربوط به گذشته و حال است و اين نگراني ها پيش از آنکه توافقي حاصل شود بايد رفع شوند. اگر دسترسي لازم براي آژانس به منظور رفع نگراني هايش در رابطه با اين موضوع نباشد آنگاه توافقي نخواهد بود. ما بارها گفته ايم که دسترسي موضوعي ضروري است.
البته ما با آنها درباره ايجاد سازو کارهاي لازم براي دسترسي و ساز و کاري که آژانس به منظور رفع نگراني هايش پيشنهاد داده است با آنها گفتگو کرده ايم و درباره اين موضوع در ماه آوريل در لوزان توافق شده است. تيم ما در حال حاضر در حال مذاکره است و من نمي توانم تمامي جزئيات را بيان کنم.
اين اظهارات جان کربي ، اطلاعات گزارش آسوشيتدپرس را درباره سرنوشت PMD در توافق نهايي تاييد مي کند.
در گزارش AP که روز ۲۲ خرداد ۱۳۹۴ منتشر شده ،آمده است:
گروه ۱+۵ حاضر است با عدم حل مسئله ابعاد احتمالی نظامی، در آغاز توافق آن را به بعد از توافق موکول کند، چرا که حل و فصل اين موضوع تا پايان ژوئن (۱۰ تير) امکان پذير نيست.
«به جای حل این موضوعات وسوالات در ماه جاری، مقامات گفتند که آمریکا و شرکای مذاکره آن در حال کار روی لیستی از تعهدات آتی ایران هستند. آمریکا می‌گوید که در توافق نهایی ایران "مجموعه اقدامات توافق شده(بین دو طرف) برای پرداختن به نگرانیهای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در خصوص ابعاد نظامی احتمالی برنامه اتمی‌اش را اجرا مي کند"».
بر اساس اين گزارش، «در حال حاضر طرفين مذاکره بر بر نگارش اقداماتی که ایران باید در یک دوره ۱۰ ساله پس از توافق هسته‌ای انجام دهد متمرکز هستند،
در اين مدت ۱۰ ساله در ازاي اقدامات ايران براي روشن شدن موضوع PMD برخي تحريم ها عليه ايران تعليق مي شود.» موضوع PMD در توافق نهايي چه سرنوشتي پيدا مي کند؟در مذاکرات لوزان توافق شده است براي روشن شدن موضوع PMD که در بيانيه لوزان با نام "موضوعات حال و گذشته" آمده بايد بازرسي هاي بيشتر از پروتکل در اختياز آژانس قرار بگيردو طرف ايراني نيز اين موضوع را قبول کرده است.
اما تغيير رويکرد مقامات آمريکايي درباره موضوع PMD که اتفاقا به ضرر ايران مي باشد،آن است که به جاي حل و فصل موضوع PMD پيش از پايان ضرب الاجل ۱۰ تير ، روشن شدن ابعاد نظامي احتمالي برنامه هسته اي ايران به يک بازه زماني ۱۰ ساله پس از توافق موکول مي شود و در اين مدت آژانس بايد اختيارات و بازرسي هاي مورد نظر خود را براي انچه که روشن شدن موضوع PMD مي خواند در اختيار داشته باشد.
ويژگي اصلي بازرسي هاي فراتر از پروتکل نيز همانگونه که پيش از اين گفته شد
(+) "دسترسي به همه سايتها، اشخاص، مواد و تجهيزات، اسناد و اطلاعات مي باشد".
نکته اساسي آنکه ،
در ازاي همکاري ايران با آژانس در طول اين ده سال تحريم هاي ايران نيز تخفيف پيدا مي کند يا به صورت تدريجي در طول اين ۱۰ سال تعليق مي شود.اين مساله يعني تعليق تحريم هاي مرتبط با موضوع هسته اي ايران (نه همه تحريم ها) علاوه بر تاييد توافق نهايي توسط کنگره، به راستي آزمايي آژانس و علاوه بر اين دو قيد، به تاييد اقدامات ايران به منظور روشن شدن موضوع PMD طي ۱۰ سال منوط شده است.
/رجا
