گروه فرهنگ خط نیوز: یکى از زیارتگاههاى مورد توجه همه مذاهب اسلامى در دمشق، مرقد و آرامگاه منسوب به زینب کبرى(س)، دختر امیرمؤمنان(ع) است که همواره خیل مشتاقان و ارادتمندان آن بانوى فداکار و بزرگوار از سرزمینهاى اسلامى به ویژه ایران براى زیارت قبر او عازم این سرزمین هستند و از قدیم الایام مورد توجه زائران و جهانگردان بوده است، حجت‌الاسلام امیرعلی حسنلو مدیر سیره و تاریخ مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم درباره تاریخچه مزار حضرت زینب(س) این گونه می‌نویسد:
اینکه برای این حرم و بارگاه از چه زمانی گنبد و بارگاه و ضریح و صحن درست کرده‌اند حداقل تا قرن پنجم هجری چیزی از منابع به دست نمی‌آید، تنها مطلبی که اشاره به وجود زیارتگاه در این منطقه در اواخر قرن دوم دارد گزارشی است که اشاره به زیارت یکی از منسوبین به خاندان علوی از این حرم دارد، طبق این گزارش بانویی به نام نفیسه بنت حسن الانور از نوادگان علی بن ابیطالب (ع) در سال ۱۹۳ هجری قمری در منطقه راویه دمشق حرم حضرت زینب را زیارت کرده است.
احتمال می‌رود حداقل در این دوره زمانی مکان قبر مشخص بوده و به عنوان زیارتگاه معروف بوده است، همچنین طبق گزارش دیگری نقل شده است که مردی از اهالی حلب در سال ۵۰۰ هجری قمری برای حرم حضرت زینب مسجدی ساخته است، بنابراین تا اواخر قرن ششم غیر از این دو گزارش مطلبی درباره ساخت گنبد و صحن در دست نیست، اما بعد از این دوره، در سه دوره غیر از توسعه اخیر که توسط جمهوری اسلامی ایران صورت گرفته٬ حرم حضرت زینب(س) تجدید بنا و توسعه یافته است.
۱-آرامگاه حضرت زینب در سال‌های ۷۶۸ ٬ ۱۳۰۲ و ۱۳۷۰ هجری قمری بازسازی شده و هر بار بخش‌های مختلفی نیز به آن افزوده شده است، اینکه قبل از این بازسازی‌ها حرمی و گنبدی وجود داشته شکی نیست.
۲- چنانچه ابن جبیر(متوفای ۶۱۴هـ)٬ جهانگرد معروف جهان اسلام در طول سفرش به دمشق که به راویه هم رفته است٬ می‌نویسد: او را که امکلثوم دختر على بن ابیطالب است و زینب صغرى مىنامند، امکلثوم کنیهاى است که پیامبر(ص) بر او نهاد؛ زیرا او شباهت زیادى به امکلثوم دختر پیامبر(ص) داشت، بارگاه گرامى او در روستایى معروف به راویه در یک فرسخى شهر دمشق است، مسجد بزرگى بر آن بنا شده و خانههایى بیرون آن است و داراى موقوفاتى است، مردم آنجا آن را قبر امکلثوم مىشناسند، آنجا رفتیم و بیتوته کردیم و متبرّک به زیارت آن شدیم.
در این زمان دیگر حرم مشخص بوده و گنبد و مسجدی هم داشته است و ابوبکر هروی هم که متوفای ۶۱۱ هـ است حرم حضرت زینب(س) را زیارت کرده و گزارشی می‌دهد.
۳-در سال ۷۶۸ هجری قمری سیدی از سادات علوی که در دمشق جایگاهی بزرگ داشته و از بزرگان آن دیار به حساب می‌آمد، با کمک مردم اقدام به بازسازی حرم حضرت زینب(س) کرد و حرم از محدوده قبلی توسعه داد و موقوفاتی هم برای آن وقف کرد.
۴- در سال ۹۷۰هجری هم شخصی به نام عثمان بن احمد سویدی حورانی به تجدید بنای حرم حضرت زینب اشاره کرده است.
۵- در سال ۱۳۰۲ هجری نیز توسط سلطان عبدالعزیزخان عثمانی و با کمک تجار حرم زینبی تجدید بنا شد و توسعه یافت و در سال ۱۳۵۴ هجری سادات آل نظام، حرم حضرت زینب(س) را بازسازی و برای راحتی و آسایش زائران آن را توسعه دادند، در سال ۱۳۷۰ هجری هم سیدمحسن امین دانشمند پر آوازه شیعی با کمک تجار و متولیان به بازسازی حرم و توسعه صحن و رواق‌ها همت گماشت.
۶-فضاى امروزی حرم حضرت زینب(س) و صحن آن به صورت مربع مستطیل است که شبستان، گنبد و حرم در وسط آن قرار گرفته و داراى چهار درِ ورودى است، سقف شبستان و حرم از سه قسمت تشکیل شده که به صورت پلهاى بر روى هم قرار دارند و گنبد نیز در وسط آن قرار یافته است، بر روى این گنبد آیاتى از قرآن نوشته شده و طلاکارى آن در سال‌هاى اخیر به وسیله ایران انجام شده است.
در سمت شرق صحن مطهر، مصلاى زینبیه به همّت آیت‌اللَّه فهرى زنجانى نماینده مقام معظم ولى فقیه در سوریه ساخته شده و مراسم نماز جماعت، دعاى کمیل و نماز جمعه در آن برقرار مى‌شود، این شبستان بسیار بزرگ است که مساحت کل صحن، حرم و سایر مراکز وابسته حدود ۱۰ هزار مترمربع است، در حرم جمعاً ۱۱۴ اطاق وجود دارد که ۶۴ اطاق آن در صحن بزرگ و بقیه در صحن دوم و حسینیههاى اطراف است.
مقبره آن بانوى بزرگوار زینب کبرى(س) در وسط حرم با ضریحى نقرهاى و اطراف آن هشت ستون کاشی‌کارى شده که گنبد حرم بر آن استوار شده وجود دارد، دیوارهاى حرم مطهر تا نصف آن سنگ سفید و بقیه آیینه‌کارى بوده و جلوهاى از هنر و معمارى ایرانى اسلامى است، بناى داخل و خارج حرم و همچنین منارهها و گنبد از حدود ۲۰ سال پیش است، ولى توسعههاى اطراف صحن و تزئینات آن‌ها همگى از سوى جمهورى اسلامى انجام شده است.
منبع: فارس
