ازجمله دلایل عدم احراز صلاحیت علی لاریجانی در این نامه مواضع سیاسی و اظهارات او در موضوعات و مقاطع مختلف ازجمله فتنه سال 1388، حمایت از افراد رد صلاحیت شده و دفاع از عملکرد و به‌کارگیری آن‌ها برای برخی از مناصب تحت امر خود، مداخله یکی از فرزندان در قراردادهای خدماتی و ساختمانی مجلس، اقامت و ادامه تحصیل برخی از منسوبین درجه‌یک در کشور معاند انگلیس، سفرهای متعدد اعضای خانواده به اروپا و آمریکا، عدم رعایت اصل ساده زیستی و ... است.
بلافاصله بعد از رسانه‌ای شدن نامه شورای نگهبان، پاسخ 21 صفحه‌ای علی لاریجانی به عدم تائید صلاحیتش در انتخابات نیز انتشار یافت.
***
موضوع عدم تائید صلاحیت علی لاریجانی توسط شورای نگهبان یکی از موضوعات مهم و موردتوجه افکار عمومی پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در خردادماه 1400 بود.
رهبر انقلاب اسلامی در سخنرانی سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی (ره) به بحث احراز صلاحیت‌ها اشاره و فرمودند: «در جریان عدم احراز صلاحیت به بعضی از کسانی که احراز صلاحیت نشده بود ظلم و جفا شد و نسبت‌هایی به خودشان یا خانواده‌هایشان داده شد که واقعیت نداشت... مطالبه من این است که دستگاه‌های مسئول جبران کنند. گزارش‌های خلاف واقع بود و اگر در مورد خانواده و فرزند کسی حرفی زده‌شده است جبران شود».
بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با واکنش علی لاریجانی مواجه شد و ایشان در نامه‌ای به رهبر انقلاب نوشت: «تذکر و مطالبه جنابعالی در رفع ظلم و جفایی که در بررسی صلاحیت کاندیدهای ریاست‌جمهوری رخ داد، بزرگی و بزرگواری و روحیه حق‌طلبی را بیش‌ازپیش عیان نمود. سپاسگزارم.»
***
علی لاریجانی بعد از عدم صدور مجوز برای ورود به عرصه انتخابات تلاش کرد تا زمینه را برای اظهارنظر علنی و رسمی شورای نگهبان درباره دلایل عدم احراز صلاحیت خود فراهم نماید. مستند قانونی لاریجانی نیز تکیه به یکی از بندهای سیاست کلی انتخابات ابلاغی رهبر انقلاب است که بر «پاسخگویی مکتوب در خصوص دلایل ابطال انتخابات و رد صلاحیت داوطلبان در صورت درخواست آنان» تأکید دارد.
اصل یکصدوپانزدهم قانون اساسی درباره شرایط و صلاحیت نامزدهای ریاست جمهوری عنوان می‌کند «رئیس‌جمهور باید از میان رجال مذهبی و سیاسی که واجد شرایط زیر باشند انتخاب گردد: ایرانی‌الاصل، تابع ایران، مدیر و مدبر، دارای حسن سابقه و امانت و تقوی، مؤمن و معتقد به مبانی جمهوری اسلامی ایران و مذهب رسمی کشور».
برخی از ویژگی‌هایی که در قانون اساسی مورداشاره قرارگرفته سنجش و راستی آزمایی آن‌ها ساده است. به‌عنوان‌مثال ایرانی‌الاصل و تابع ایران کمتر می‌تواند محل مناقشه و چالش باشد. اما واضح و مشخص است سنجش و احراز خصوصیاتی مانند رجال مذهبی و سیاسی، دارای حسن سابقه و امانت و تقوی، مدیر و مدیر و مؤمن و معتقد به مبانی جمهوری اسلامی و مذهب رسمی بسیار سخت است.
به همین دلیل است که در سیاست‌های کلی انتخابات بر «تعریف و اعلام معیارها و شرایط لازم برای تشخیص رجل سیاسی، مذهبی و مدیر و مدبر بودن نامزدهای ریاست جمهوری توسط شورای نگهبان» تأکید شده است.
علی لاریجانی در نامه‌ای که به شورای نگهبان منتشر کرده پیشنهاد داده است «هر یک از شرایط قانون اساسی نظیر مدیر و مدبر بودن به مؤلفه‌های قابل‌اندازه‌گیری مبتنی شود و با رأی اعضای شورای نگهبان امتیاز هر یک از مؤلفه‌ها درباره هر یک از کاندیداها مشخص شود. جمع این امتیازات بر اساس دستورالعملی می‌تواند مشخص کند که آن نامزد حداقل امتیاز لازم را برای کسب شروط تعیین‌شده در قانون اساسی دارد یا نه».
مسئله مهم دیگر که مورد تأکید رهبر انقلاب نیز قرار داشته «گزارش‌های خلاف واقع» است که ضرورت دارد سازوکاری برای صحت سنجی چنین گزارش‌هایی در نظر گرفته شود.
فارغ از تائید یا عدم تائید پیشنهاد لاریجانی درباره نحوه اندازه‌گیری شروط قانون اساسی و طریقه سنجش و راستی آزمایی گزارش‌ها، ضرورت دارد تا پیش از انتخابات 1404 به چنین مسئله مهمی پرداخته و بهترین تصمیم دراین‌باره اخذ شود تا در آینده چنین اتفاقاتی رخ ندهد که منجر به تضییع حق‌الناس و گلایه رهبر انقلاب شود.
