با آغاز به کار دولت یازدهم و معرفی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، تلاش کردیم با ۱۲ تن از چهره‌های فرهنگی و انقلابی از ضروریت‌های یک وزیر فرهنگ در جمهوری اسلامی بپرسیم.
در نخستین بخش از این گزارش چهره‌های فرهنگی به دو سوال پاسخ داده‌اند که «مهمترین مشخصه برای وزیر فرهنگ چیست؟» و «کدام معاونت وزارت فرهنگ باید توسط وزیر آتی فرهنگ بیشتر مورد توجه قرار بگیرد؟»
عماد افروغ، محسن پرویز، پرویز شیخ‌طادی، سلیم غفوری، مهدی فضائلی، سهیل کریمی، محمدصادق کوشکی، محمدرضا گلریز، رحیم مخدومی، سعید مستغاثی، محمدحسین نیرومند و وحید یامین‌پور کسانی هستند که به سوالات ما پاسخ گفته‌اند.
سوال اول: مهمترین مشخصه برای وزیر فرهنگ چیست؟عماد افروغ، رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس هفتم در اینباره معتقد است: وزیر فرهنگ باید یک انسان فرهنگی با صفات و ویژگی‌هایی که برای فرهنگی بودن یک انسان تعریف می‌‌کنیم باشد.
وی می‌افزاید: وزیر فرهنگ باید استراتژی فرهنگی داشته باشد و بر این اساس هم جایگاه فرهنگ در انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی را فهم کرده باشد و هم آسیب‌شناسی فرهنگی به دست داده باشد و نکته دیگر این است که وزیر فرهنگ آتی باید سابقه کار فرهنگی نیز داشته باشد و به نوعی بی‌ارتباط با مدیریت فرهنگی در سطوح مختلف و لایه‌های مختلف نباشد.
محسن پرویز معاونت فرهنگی وزیر ارشاد در دولت نهم نیز معتقد است: وزیر فرهنگ باید با حوزه فرهنگ آشنا باشد، چراکه حوزه فرهنگ حوزه‌ای نیست که افرادی را صرفا به علت اینکه گفته می‌شود فعالیت‌هایی داشته‌اند که می‌شود منتسب به این حوزه کرد به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد منصوب کرد.
وی پرهیز از نگاه تنگ، ضیق و جناحی به حوزه فرهنگ را دیگر مشخصه وزیر فرهنگ می‌داند و می‌افزاید: کسانی که در حوزه فرهنگ مسئولیت می‌گیرند باید سعه صدر داشته باشد و با آن سعه صدر مسایل را دنبال بکند و در کنار آن مراقبت کند اتفاقاتی که در جهت منافع مردم ایران نیست در این بخش نیافتد.
البته سعه‌صدر از تظر پرویز به معنای برداشتن همه خطوط قرمز و اجازه دادن به افراد برای انتشار یا ساخت محصولات فرهنگی زیان‌بار برای جامعه نیست بلکه سعه صدر بی‌توجهی و وادادگی نیست اما برخورد فرهنگی ظرافتی می‌خواهد که شاید از عهده هر کسی برنیاید لذا باید تصمیم‌گیری‌های مرتبط با افراد فرهنگی توام با توضیح و توجیه این افراد باشد و نه بر مبنای دستور و ابلاغیه بلکه بر مبنای تفاهم باشد.
پرویز همچنین خصلت سوم و مهم برای وزیر فرهنگ را نیز انتخاب افراد شایسته به عنوان مدیران و مشاوران فرهنگ می‌داند.
پرویز شیخ‌طادی کارگردان فیلم‌هایی چون «شکارچی شنبه» و «روزهای زندگی» نیز در پاسخ به این سوال گفت: وزیر فرهنگ باید از نبوغ خارق‌العاده برخوردار باشد و در حوزه‌های فرهنگ و اندیشه و جامعه‌شناسی و روانشناسی حضور داشته باشد.
وی افزود: یکی دیگر از مشخصات وزیر فرهنگ این است که استراتژیست فرهنگی باشد نه اینکه صرفاً یک تکنسین یا رئیس سازمانی یا فعال سیاسی باشد و به نظر من باید مجموعه‌ای از علوم را آگاه باشد، علوم مرتبط با حوزه علوم انسانی و مرتبط با فلسفه انسانی‌شناسی و کلاً از لحاظ تئوری غنی باشد و بعد وارد حوزه فرهنگی شود.
سیدسلیم غفوری کارگردان و مستندساز نیز به این سوال این چنین پاسخ می‌دهد: مهمترین مشخصه وزیر فرهنگ این است که مروج آرمان‌های انقلاب باشد؛ یعنی آرمان‌های انقلاب را باور داشته باشد و مروج آن باشد.
مهدی فضائلی مدیرعامل انتشارات سروش نیز معتقد است: مهمترین مشخصه وزیر فرهنگ، فرهنگی بودن است به معنای اینکه شناخت درستی از حوزه فرهنگ و اقتضائات آن داشته باشد و دغدغه برای ارزش‌های فرهنگی انقلاب اسلامی ایران داشته باشد.
سهیل کریمی مستندساز نیز در پاسخ به این سوال گفت: مهمترین مشخصه وزیر فرهنگ این است که همان اعمالی را انجام دهد که در عنوان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی آمده است چرا که متاسفانه مسئولان سازمان‌ها، نهادها صرفا براساس سلیقه افراد مدیریت می‌شود یا بقول خودشان به سرانجام می‌رسد.
وی افزود: اما اگر بر مبنای آن تعریف و اساسنامه و براساس چرایی تشکیل شدن موسسه و نهاد مربوطه حرکت کنند یقینا وظیفه‌شان را انجام داده‌اند و اگر به نحو احسن انجام شد که فبها‌المراد و اگر موانعی بود همانقدر که تکلیفشان را انجام دادند کفایت می‌کند.
محمدصادق کوشکی کارشناس فرهنگی نیز می‌گوید: وزیر فرهنگ کابینه آقای روحانی به این دلیل که خودشان مجتهد هستند توقع می‌رود که درکی عمیق و اعتقادی جدی و عمیق به فرهنگ انقلاب اسلامی داشته باشد تا بتواند آن فرهنگ انقلاب اسلامی را با ابزارهایی که در ارشاد دارد در سطح جامعه گسترش بدهد، معرفی کند و محقق سازد.
محمدرضا گلریز خواننده انقلابی اما معتقد است: مهمترین خصوصیات این است که راه تقویت فرهنگ اسلام و ایران را بلد باشد چراکه ما فرهنگ غنی اسلامی و ایرانی داریم که باید به این بپردازند.
وی افزود: متأسفانه هنر انقلاب در همه عرصه‌ها چه فیلم چه سرود و چه موسیقی مظلوم واقع شده و به صفر رسیده است که وزیر آتی باید توان پرداختن به این عرصه‌ها را داشته باشد.
رحیم مخدومی نویسنده برجسته ادبیات انقلاب اسلامی نیز در پاسخ به این سوال گفت: وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی باید به آن شناخت رسیده باشد که نظام جمهوری اسلامی بنایش بر پایه فرهنگ استوار شده است.
وی افزود: در واقع انقلاب، انقلاب فرهنگی بود و سیاست و اقتصاد و ... ذیل فرهنگ معنا پیدا می‌کند و این یک افق دید برای وزیر فرهنگ ایجاد می‌کند که غالبا در گذشته این طور نبوده است و شاید در شعارها این بوده که فرهنگ و هنر فرا دست اقتصاد و سیاست معرفی شده اما عملا این طور نبوده و به همین نسبت افق دیدی هم به این شکل برای وزرای فرهنگ تبیین نشده لذا اگر این طور شود ما در زیرشاخه‌های حوزه فرهنگ شاهد تحول خواهیم بود.
سعید مستغاثی منتقد سینمایی نیز معتقد است: وزیر فرهنگ ضمن آگاهی و اشراف کامل به وضعیت فرهنگ و هنر این مملکت و زمینه‌ها و ریشه‌های تاریخی و اجتماعی آن، باید به این مهم باور داشته باشد که تفکر و اندیشه‌های اسلامی و دینی می‌تواند محور این فرهنگ و هنر بوده و در امتزاج با آن، انسان را به سوی تعالی و پیشرفت‌های معنوی و مادی رهنمون باشد.
وی افزود: متاسفانه در دوره‌های قبل تفکر و اندیشه اسلامی نه به عنوان محور فرهنگ و هنر بلکه در کنار و در حاشیه آن قرار داشته که در واقع کمترین نقش را در هدایت و سمت و سو بخشیدن به آن ایفا نموده است.
محمدحسین نیرومند چهره برجسته هنرهای تجسمی در پاسخ به این سوال گفت: مهمترین مشخصه وزیر فرهنگ این است که در خط ولایت کار فرهنگی کرده باشد.
وحید یامین‌پور کارشناس فرهنگی، نیز در پاسخ به این سوال معتقد بود: یکی از آسیب‌هایی که سال‌های اخیر حوزه فرهنگ داشته نگاه امنیتی به فرهنگ بوده که امیدوارم وزیر فرهنگ، فرهنگی باشد نه سیاسی یا امنیتی و از میان افرادی باشد که ابعاد فرهنگی‌اش بر ابعاد سیاسی‌اش غلبه داشته باشد.
سوال دوم: کدام معاونت وزارت فرهنگ باید توسط وزیر آتی فرهنگ بیشتر مورد توجه قرار بگیرد؟ عماد افروغ: ضمن اینکه اصرار دارم نگاه کلیت‌گرا داشته باشم اما اگر قرار باشد اولویتی بدهم با توجه به آسیب‌شناسی سال‌های اخیر فکر می‌کنم معاونت مطبوعاتی باید مورد عنایت ویژه قرار بگیرد و این به معنای این نیست که از دیگر معاونت‌ها غفلت صورت گرفته شود.
محسن پرویز: نمی‌توان هیچکدام را بر دیگری ترجیح داد اما نظر به اینکه حجم فعالیت و میزان فعالیت‌های موجود در معاونت فرهنگی بیشتر است هر کس برای این معاونت انتخاب می‌شود قاعدتا باید آدم پرتلاشی باشد.
پرویز شیخ‌طادی: همه معاونت‌ها، معاونت‌های مهمی هستند چرا که مقوله فرهنگی با روح و روان نسل حاضر و آینده و تربیت یک ملت سروکار دارد لذا همه مهم هستند و نمی‌توانم مثلاً به عنوان یک سینماگر بگویم معاونت سینمایی و سازمان سینمایی مهم هستند چرا که هر کاری که بار روح و روان انسان و تربیت انسان سروکار داشته باشند معاونت آن مهم است.
سلیم غفوری: به نظر من در فضای امروز مهترین معاونت وزارت ارشاد معاونت سینمایی است به دلیل اینکه هم حیطه مخاطب سینما و بیان تصویری گسترده‌تر است و هم عملاً با مخاطب بیشتر سروکار دارد.
مهدی فضائلی: همه معاونت‌های موجود در وزارت فرهنگ چه معاونت فرهنگی، سینمایی یا هنری جایگاه خودشان را دارند و با اهمیت هستند و نمی‌توان گفت این معاونت اولویتش بیشتر است ممکن است که برخی معاونت‌ها به لحاظ توجه افکار عمومی و یا صحبت‌ها و بازتاب‌های رسانه مطرح‌تر باشند اما معنی‌اش این نیست که آنچه کمتر رسانه‌ای می‌شوند، اهمیت ندارند.
سهیل کریمی: هر کدام از معاونت‌ها باید به نوبه خود مورد توجه قرار بگیرد یک جاهایی ممکن است نیاز روز این باشد که فلان معاونت تلاش بیشتری داشته باشد حتی یک جا هجمه دشمن به یک جا بیشتر است لذا باید توجه ما به آن نقطه بیشتر باشد و تلاش ما برای دفاع از آن نقطه بیشتر شود و یا حتی از آن نقطه به دشمن هجوم ببریم و حتی ساختارهای زیربنایی کشور را براساس آن حمله بسازیم.
محمدصادق کوشکی: با توجه به اینکه تاثیرگذارترین رسانه‌ای که زیر نظر وزارت ارشاد اداره می‌شود سینماست، معاونت سینمایی مهمترین است چراکه به نظر می‌رسد تاثیر‌گذاری این معاونت از معاونت مطبوعاتی هم به نوعی بیشتر باشد و سینما دامنه فراگیرتری از مطبوعات دارد چون ما تیراژ مطبوعاتمان زیاد نیست اما بینندگان فیلم‌ها شاید زیاد باشند.
محمدرضا گلریز: معاونت هنری مهم است چرا که همه مسایل هنری در رابطه با این معاونت تعریف می‌شود و یک معاونت قوی و آگاه به همه عرصه‌های هنری باید داشته باشد که در این رابطه بشود کارهایی خوب و ارزشمندی انجام داد.
رحیم مخدومی: فکر نمی‌کنم تفاوت خاصی بین معاونت‌ها باشد چرا که هر کدام ابزاری از فرهنگ در دستشان هست و هر کدام از این ابزارها کارکردی دارند؛ معاونت فرهنگی که شاخصه‌اش کتاب است یا معاونت هنری که شاخصه‌اش تئاتر است و ... هر کدام با توجه به اینکه در جبهه‌ای قرار است کار کنند که اگر آن جبهه تعطیل نشود جبهه فرهنگی انقلاب ناقص خواهد بود نمی‌شود برای هر کدام درجه‌ای در نظر گرفت که دیگری فاقد آن باشد.
سعید مستغاثی: تمامی معاونت‌های یاد شده به اندازه مطلوب بایستی مورد توجه قرار گرفته و در جای خود حائز اهمیت است فقط ذکر این نکته باقی می‌ماند که اگر چه ممکن است قرار دادن معاونتی با عنوان معاونت قرآنی با توجیه اهمیت دادن به کلام الله مجید توجیه شود ولی حکایت همان سکولاریسم پنهان و آشکاری است که در واقع قرآن و تفکر قرآنی را از محوریت و اساس سایر حوزه‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خارج می‌سازد؛ این همان تسامح و تساهلی است که متاسفانه در طول این سال‌ها در مراکز مختلف فرهنگی اتفاق افتاده و در واقع قرآن و تفکر و اندیشه‌های قرآنی را در فرهنگ و هنر به حاشیه رانده است.
تفکر قرآنی بایستی اساس و محور تمامی حوزه‌های دیگر و معاونت‌های وزارت فرهنگ و ارشاد مانند سینمایی و هنری و فرهنگی قرار بگیرد و همه آن حوزه‌ها بر همین اساس طراحی شوند. این یک شعار نیست چراکه اگر نگاهی اجمالی به ریشه‌ها و آثار فرهنگ و هنر در این سرزمین بیندازیم متوجه خواهیم شد، در دورانی هنر و فرهنگ در کشور ما رشد کرد و آثار آن جاودانه شد که قرآن و ارزش‌های قرآنی، محور و اساس ایجاد و خلق آن بود.
محمدحسین نیرومند: همه معاونت‌ها باید مورد توجه قرار بگیرد اما من فکر می‌کنم اینطور بهتر است بگوییم که وزیر فرهنگ نباید تبلیغات و بزرگنمایی برخی از قالب‌های هنری فریبش بدهد و به سایر هنرها بی‌توجه شود چون برخی قالبها جنجال دارند و می‌شوند موضوع اصلی کار فرهنگی اما وزیر فرهنگ باید برای همه حوزه‌ها طرح و برنامه داشته باشد.
وحید یامین‌پور: واقعا همه این حوزه‌ها مهم هستند و همه این حوزه‌ها چالش دارند شاید فعلا معاونت فرهنگی و معاونت سینمایی مهمتر باشند اما همه معاونت‌ها مهم هستند و اینطور نیست که بقیه حوزه‌ها وضعیت خوب و مطلوبی داشته باشند ما بگویی وزیر به اینها کاری نداشته باشد
