خط نيوز - ارثیه سرد دولت روحانی برای خانه‌های مردم/ ۹۶ ماه بی‌خیالی

ارثیه سرد دولت روحانی برای خانه‌های مردم/ ۹۶ ماه بی‌خیالی

تأمین انرژی سرزمینی با ابعاد جغرافیایی و جمعیتی ایران شاید در فضای رسانه‌ آسان به‌ نظر برسد اما در واقعیت‌ بسیار متفاوت و نیازمند برنامه‌ریزی‌ و سرمایه‌گذاری‌ بلندمدت است که در ارثیه رسیده به دولت سیزدهم اثری از آنها دیده نمی‌شود؛ این روزها اما دولت سخت در تلاش برای تحقق این امر مهم است.

به گزارش جهان نيوز، ایرنا نوشت: نیازسنجی در حوزه تأمین انرژی و برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری برای آن اقدامی بلندمدت و نیازمند اهتمام مستمر همه دولت‌ها به این مهم است. ایجاد و حفظ زیرساخت‌های مورد نیاز برای لوله‌کشی و گازرسانی در ایران به دلیل شرایط خاص جوی، جغرافیایی و ژئوپولیتیک نیازمند برنامه‌ریزی بسیار دقیق است و این برنامه‌ریزی در روزهای سرد امسال اهمیت دو چندان می‌یابد. در مروری بر آنچه باید انجام می‌گرفت و انجام نگرفته، گفتمی‌ها بسیار، و واقعیت آن است که دولت آیت‌الله «سید ابراهیم رئیسی» میراث‌دار بسیاری از کاستی‌ها و غفلت‌های دولت‌های پیش از خود است، حتی اگر این کاستی‌ها و تبعات و اثرات آن را به دلیل مسائل و مصلحت کشور مسکوت نگه دارد. در حوزه تأمین گاز و سوخت مورد نیاز برای زمستان سال جاری هم دولت میراث‌دار، کاستی‌ها و بی‌عملی‌هایی است که بخشی از شرایط امروز تأمین گاز و سوخت مورد نیاز در کشور را سبب شده است. واقعیت آن است که پروسه تأمین گاز مورد نیاز کشور با ۸۵ میلیون جمعیت موضوعی کوتاه مدت و ۲ ساله نیست و برای این تأمین بهینه باید دست‌کم یک دهه قبل نیازهای کشور شناسایی و برای تأمین آن اقدامات بلندمدت صورت گیرد. در راستای این نیازسنجی در دولت نهم طرح استراتژیک ذخیره‌سازی گاز طبیعی در مخزن سراجه قم مورد بهره‌برداری قرار گرفت؛ طرحی که مطالعات آن در اسفند ۸۴ آغاز و در دی ۹۱ افتتاح شد و براساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده، قرار بود این مخزن با ظرفیت ذخیره‌سازی ۱.۵ میلیارد متر مکعب گاز، ۱۰ میلیون مترمکعب از گاز کشور تأمین شود. به زبان ساده قرار بود گاز تولید شده در میدان‌های گازی در جنوب کشور در ۶ ماهه نخست سال به این مخزن تزریق شده و برای ۶ ماهه دوم سال در خطوط سراسری مورد استفاده قرار گیرد. این طرح با توجه به محل استقرار مخزن در نزدیکی مناطق پرمصرف، می‌توانست الگوی خوبی برای تکرار در شهرها و مناطق سردسیر یا پرمصرف کشور باشد و با احداث چنین مخازنی در روزهای سرد سال، هموطنان به گاز طبیعی دسترسی داشته باشند. این تدبیر که در دولت‌های پیشین به دلایل نامعلومی متوقف شد، این روزها در کشورهای اروپایی تا ۲۵ درصد گاز مورد نیاز آن‌ها را تأمین می‌کند. بهره‌برداری از میادین گازی اکتشافی هم تدبیر بلندمدت دیگری بود که با اضافه شدن هریک از آنها به چرخه تأمین گاز مورد نیاز کشور، امکان خدمت‌رسانی بهتر برای مردم با شروع موج سرما فراهم شود. موضوعی که آمارها از غفلت یا دست‌کم عقب‌ماندن از برنامه‌ریزی‌ها سخن می‌گویند و این درحالی‌ است که به اعتقاد کارشناسان، وابسته‌سازی بسیاری از نیروگاه‌ها به گاز که یکی از اقدامات دولت قبل بود، در کنار عدم برنامه‌ریزی بلندمدت و کم‌کاری‌ها در تأمین و ذخیره‌سازی گاز یکی از مهم‌ترین دلایل دشواری این‌روزهای مردم است. اقداماتی مانند انحلال شرکت ذخیره‌سازی گاز در سال ۹۷ و توقف پروژه‌های آن هم شرایط را سخت‌تر کرد؛ به‌گونه‌ای که اگر این انحلال نبود، ظرفیت عرضه روزانه گاز ۱۰۰ میلیون متر معکب بیشتر می‌شد و کمبود گاز به‌شدت این روزها مردم را آزار نمی‌داد. با اعلام چنین واقعیاتی افکار عمومی منصفانه به این نتیجه خواهند رسید که گازرسانی به جغرافیای ایران در زمستان ۱۴۰۱ نیازمند برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات مستمر در بهاران سال‌های پیش است. برخی اظهارات درباره اقدامات پیشین هم دامنه این بی‌توجهی‌ها را بهتر نشان می‌دهد. مدیرعامل پیشین شرکت انتقال گاز ایران معتقد است که بخش مهمی از چالش فعلی گاز کشور و خراب شدن رابطه ایران با ترکمنستان در مورد گاز ناشی از نگاه غیرراهبردی در وزارت نفت دولت گذشته بود. «رضا الماسی» با روایت غفلت دولت گذشته در تامین نیاز گازی کشور، تعلل در توسعه و تحکیم روابط با ترکمنستان را خطایی راهبردی دانسته و گفته است: زیرساخت‌های بسیاری با هزینه‌های گزاف برای واردات گاز از ترکمنستان ایجاد شد که در ۸ سال گذشته به دلیل فرصت‌سوزی دولت بلا استفاده ماند؛ در حالی‌ که ترکمنستان محتاج معامله با ایران بود. مدیرعامل پیشین شرکت انتقال گاز همچنین گفته در سایه انفعال دولت موسوم به تدبیر و امید، ایران فرصت تبدیل شدن کُریدور واسطه‌ای گازی بین ایران و ترکمنستان را هم از دست داد؛ زیرا این امکان وجود داشت که گاز ترکمنستان از ایران به کشورهای دیگر صادر شود اما معاون برنامه ریزی بیژن زنگنه در مورد سوآپ گازی به او گفته بود که هر کاری می‌خواهید بکنید اما اسم گاز ترکمنستان را نیاورید! زنگنه در مورد واردات گاز از ترکمنستان منافع ملی را در نظر نگرفت. این اما همه ماجرا نیست و به گفته الماسی ایران فرصت نقش‌آفرینی در بازار گاز ترکیه را از دست داده و پیشنهاد ایجاد خط انتقال گاز ایران به ترکیه و بعد اروپا را که شرکت مجوز دولت متبوعش را هم گرفته بود، از سوی فردی که رئیس دولت او را ژنرال نفتی می‌دانست رد شده و به این ترتیب سرمایه‌گذاری و فاینانس ۴ میلیارد دلاری این کشور هم از دست رفته است. دولت به فکر زمستان مردم است با این همه، دولت سیزدهم تحت هیچ شرایطی از زیر بار مسئولیت خود در تأمین نیازهای انرژی و گرمایشی مردم شانه خالی نکرده و در میدان کاستن از رنج مردم است. در کنار طرح‌های بلندمدت و پیشران، دولت به منظور تأمین نیازهای کوتاه‌مدت مردم هم در میدان عمل فعال است. پیگیری حضوری سرزده، به‌منظور رصد اقدامات انجام شده در بخش‌های مختلف چرخه تأمین انرژی موردنیاز برای گرمایش کشور، در دستور کار مردان کابینه، به ویژه معاون اول و وزیر نفت قرار دارد. رئیس‌جمهور صبح یکشنبه درحالی شخصاً‌ و به‌صورت سرزده به شرکت ملی گاز رفت که تمام معاونان و وزرایش از جمعه به‌ صورت ۲۴ ساعته در هر گوشه‌ای از ایران درپی بهبود شرایط و به حداقل رساندن آسیب‌های بحران سرما در کشور هستند. آیت‌الله رئیسی در جریان بازدیدش از ستاد مدیریت گاز و جلسه ویژه کارگروه تامین پایدار سوخت زمستانی‌ ضمن اطلاع از آخرین اقدامات وزرات نفت و شخص وزیر در کنترل بحران تاکید کرد: «حضور و اقدام به موقع در کنار پیش‌بینی صحیح و اتخاذ سیاست‌های پیشگیرانه از الزامات مدیریت صحیح است. موضوع ذخیره‌سازی گاز و نفت از مسائل بسیار مهم به ویژه برای شرایط بحرانی و غیرقابل پیش‌بینی است که متاسفانه در یک مقطعی مورد بی‌توجهی قرار گرفته و شرکت ذخیره‌سازی منحل شده است. وزارت نفت پس از پایان شرایط ویژه فعلی باید حتما این موضوع را مورد توجه جدی قرار دهد.» «محمد مخبر» معاون اول رئیس جمهور هم از روز جمعه و با افزایش میزان بُرودت هوا و جدی‌تر شدن موضوع گازرسانی، در میدان رسیدگی به این مهم حضور پررنگی داشته است. وزرای نفت، راه و شهرسازی و دیگر مردان کابینه هم روزهای پرکاری را در وزاتخانه‌های و ستادهای بحران و نیز در میدان مشکلات می‌گذرانند. مخبر در بازدید سرزده از جلسه ستاد بحران گاز از نزدیک در جریان تصمیمات، اقدامات و مشکلات این ستاد و راهکارهای رفع و بهینه‌سازی، قرار گرفت و همانجا هم تصریح کرد که سرمایه‌گذاری خوبی در زمینه نفت و گاز انجام نشده بود، اگر چنین سرمایه‌گذاری‌ای انجام می‌شد، در این وضعیت حتی می‌توانستیم به کمک کشورهای دیگر نیز صادرات داشته باشیم. این موضوع را «جواد اوجی» وزیر نفت هم مورد اشاره قرار داده و گفته است: «مطابق تکلیف قانونی برنامه ششم باید سطح تولید یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون متر مکعب می‌رسید، اما به دلیل سرمایه گذاری‌های انجام نشده بیشینه این رقم به ۸۴۰ میلیون متر مکعب رسیده است». او همچنین روز گذشته در جلسه فوق العاده ستاد انرژی استان خراسان رضوی حضور یافت و از نزدیک در جریان آخرین اقدامات شرکت گاز این استان با توجه به روزهای سخت خراسان در زمستان، قرار گرفت. برنامه دولت محدود به مقطع کنونی نیست و در پی تمهیداتی است که مشکلات تجربه شده در این روزها در زمستان‌های آینده تکرار نشود. آیت‌الله رئیسی در جلسه عصر دیروز هیأت دولت از تکمیل مراحل نهایی فاز ۱۱ مجتمع پارس جنوبی خبر داد و گفت که تکمیل این فاز در سال‌های گذشته می‌توانست در رفع ناترازی گازی نقش موثری داشته باشد. رئیس‌ جمهور اما در ادامه به مردم نوید داد که بعد از ترک کار توسط شرکت‌های خارجی، عملیات تکمیل فاز ۱۱ پارس جنوبی در دولت سیزدهم با قوت ادامه یافت و در آینده نزدیک به مرحله نهایی و بهره‌برداری خواهد رسید. مخبر هم در جلسه ۱۴ دی ماه ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی طرح «توسعه زنجیره ارزش نفت و گاز» شامل ۱۶ پروژه توسعه‌ای را که وزارت نفت متولی آن است را تصویب کرد؛ طرحی که با توجه به اهمیت توسعه زنجیره ارزش نفت و گاز به‌عنوان یکی از محورهای راهبردی در ایجاد امنیت انرژی و مقاوم‌سازی اقتصاد به‌عنوان پروژه‌ای اولویت‌دار در دستور کار قرار گرفت و ذیل مواد ۱۳ و ۱۵ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی به مفهوم «کاهش خام فروشی و افزایش و پایدارسازی درآمدهای زنجیره نفت و گاز» است. ارتقاء و بهینه‌سازی ۷ پالایشگاه، احداث ۳ پتروپالایشگاه، اجرای ۲ طرح تأمین خوراک پتروشیمی و احداث ۴ واحد بزرگ پتروشیمی در تکمیل زنجیره ارزش بالادستی، ۴ محور اصلی این طرح است. شاید بتوان گفت آنچه در این روزهای سرد می‌تواند مایه‌ دلگرمی مردم و امیدواری آنها به حل مشکلات گازی باشد، عزم و اراده‌ مدیران عالی دولت و اتکا به توان داخلی در حل مسائل است که بیش از هر عنصر دیگری راهگشا و گره‌گشای مسائل خواهد بود؛ حلقه‌ مفقوده‌ دولت گذشته. ناترازی گاز نتیجه 96 ماه بی‌خیالی سوءمدیریت و کم‌کاری وزارت نفت در دولت قبل در زمینه سرمایه‌گذاری و توسعه صنعت نفت، نفس گاز کشور را برای لحظاتی به شماره انداخت، هرچند که در میانه برودت کم سابقه هوا در روزهای اخیر و اکنون، این وزارت نفت بوده که با تلاش‌های شبانه‌روزی، مانع از استمرار افت فشار گاز در برخی نقاط کشور شد. سازمان هواشناسی پیش‌تر با صدور هشدار نارنجی ‌‌رنگ، نسبت به احتمال یخبندان و لغزندگی جاده‌ها براثر نفوذ توده هوای سرد به کشور از سه‌شنبه تا جمعه (۲۰ تا ۲۳ دی‌ماه) هشدار داده بود. ورود سامانه‌های هوای سرد، افت شدید دما و سرمای فراگیر در بیشتر نقاط کشور، دمای هوا را در برخی مناطق تا منفی ۲۸ درجه سانتیگراد کاهش داد. گفته می‌شود که در بیش از ۲۰ استان کشور، دمای هوا به منفی ۱۰ درجه هم رسید. این عامل باعث شد میزان مصرف گاز در کشور در روزهای گذشته تا مرز 700 میلیون مترمکعب در روز هم برسد.امروز هم سازمان هواشناسی با پیش‌بینی ورود دوسامانه جوی به کشور و فعالیت آنها، برای برخی استان‌ها هشدار سطح زرد صادر و اعلام کرده که سامانه جوی اول، سامانه بارشی است که از اواخر وقت دوشنبه( امروز) ۲۶ دی فعال می‌شود و چهارشنبه ۲۸ دی پایان خواهد یافت.این سامانه سبب بارش باران، گاهی رعد و برق، وزش باد و رخداد مه خواهد شد. فعالیت سامانه جوی دوم از روز سه‌شنبه ۲۷ دی آغاز می شود و چهارشنبه ۲۸ دی پایان می یابد. بر اثر فعالیت این سامانه‌های جوی، رخداد بهمن، خسارت به صنعت کشاورزی و بروز اختلال در انتقال منابع انرژی بویژه گاز و برق پیش‌بینی می‌شود. جواد اوجی وزیر نفت گفته در چند روز اخیر، با توجه به سرمای شدید که درکشور وجود داشته این مسأله مدیریت شده و در حال حاضر تنها تربت‌جام مشکل گاز دارد که با حضور استاندار و فرماندار این شهر پیگیر این مسأله هستیم و افزوده شبکه گاز در سراسر کشور پایدار است و تنها شهرستان تربت‌جام که نزدیک به ۱۷ هزار مشترک ما از نعمت گاز بی‌بهره شدند از روز گذشته تا کنون همکاران در شرکت ملی گاز و شرکت پالایش و پخش تمام توان خود را به کار گرفته‌اند. به گفته اوجی، دستور رئیس‌جمهوربرای تعطیلی مراکز آموزشی و اداره‌های شهر تهران کمک بزرگی به تأمین گاز کشور کرد و در این مدت حدود ۲.۵ میلیون مترمکعب کاهش مصرف انجام شد. وزیر نفت، اظهار کرد: «اکنون گاز خانگی کشورهای‌ ترکمنستان، قزاقستان و ازبکستان هم قطع شده و ترکمنستان سوآپ گاز را از روز پنجشنبه (۲۲ دی‌ماه) به ایران قطع کرد که ما به‌سرعت آرایش شبکه را تغییر دادیم و هیچ جا جز جنوب خراسان رضوی قطعی گاز نداشتیم.» واقعیت این است که در سال گذشته و با فعال‌سازی دیپلماسی انرژی و امضای قرارداد سوآپ گاز ترکمنستان و ورود ۵ میلیون مترمکعب گاز از انتهای شبکه توزیع گاز در شمال شرق کشور (که همواره نخستین محل افت فشار گاز در زمان‌های کمبود بوده است)، شبکه گاز پایدار شده و جلوی افت فشار در شمال شرق هم گرفته شد؛ اقدامی که دست‌کم در سال‌های قبل‌تر سابقه نداشت. در حال حاضر تولید روزانه گاز خام در ایران در شرایط فعلی حدود یک میلیارد مترمکعب است که بعد از جداسازی میعانات گازی حدود ۸۵۰ میلیون مترمکعب گاز مصرفی به‌‌دست می‌آید.افزایش میزان مصرف گاز خانگی از روزانه ۲۵۰ میلیون مترمکعب در فصل گرم سال به محدوده ۶۵۰ میلیون مترمکعب در شرایط فعلی، ناترازی گازی حدود ۲۰۰ میلیون مترمکعب در روز را پدید آورده است. از ناترازی گاز به‌عنوان یکی از چالش‌های صنعت نفت کشور دست‌کم در سال‌های اخیر یاد می‌شود.ناترازی گاز از فاصله بین تولید و مصرف گاز به وجود می‌آید،اما چرا ناترازی گاز به یک مشکل جدی در کشور تبدیل شد؟ از قرار معلوم، ناترازی گاز در کشور ریشه‌ای چندگانه دارد؛ عامل اول میزان مصرف بالای انرژی و افزایش شدت مصرف انرژی درکشور است. رشد شدت مصرف انرژی در کشور نسبت به مصرف جهانی بیش از دو برابر بوده به نحوی که ایران در رتبه اول شدت مصرف انرژی جهان قرار دارد. براساس اعلام سازمان اوپک، میزان تقاضای مصرف گاز در ایران نسبت به سایر کشورهای دنیا ۶ برابر است. مقدم بیگلرایی، رئیس امور مطالعات مهندسی شرکت گاز گفته است که فرهنگ‌سازی و به‌روز‌رسانی تجهیزات باعث می‌شود میزان مصرف گاز کاهش پیدا کند، زیرا استفاده از بخاری‌های قدیمی و فرسوده میزان مصرف گاز را تا ۴۰ درصد افزایش می‌دهد و متأسفانه ۲۵ میلیون بخاری فرسوده و با مصرف انرژی بالا در کشور وجود دارد و از سوی دیگر رعایت مقررات ملی در ساخت‌وسازها میزان مصرف گاز را کاهش می‌دهد. بیگلرایی گفته کاهش یک درجه دمای گاز باعث صرفه‌جویی ۵ درصدی می‌شود که زمینه‌ساز تولید ۲۵ میلیون مترمکعب گاز خواهد شد. عامل دیگر بروز ناترازی، عدم توسعه صنعت نفت و گاز کشور متناسب با برنامه‌های توسعه‌ای بوده که توپ این کم‌کاری هم در زمین وزارت نفت دولت قبل است. براساس برنامه ششم توسعه اقتصادی، ضریب بازیافت مخازن کشور باید از 28.57 درصد در سال 1395 به 29.57 درصد در انتهای برنامه ششم می‌رسید، هرچند این رقم نه‌‌تنها محقق نشد بلکه 4 درصد هم افت کرد. گفته می‌شود دولت گذشته در سه سال پایانی عملکرد خود فقط 470 میلیون دلار سرمایه‌گذاری خارجی برای توسعه صنعت نفت کشور جذب کرده است. واقعیت این است صنعت نفت و گاز کشور دچار یک عقب‌ماندگی شده که نقش سرمایه‌گذاری در این عقب‌ماندگی جدی است. برآورد می‌شود توسعه صنعت نفت و گاز کشور، نیازمند تزریق ۲۰۰ میلیارد دلار اعتبار است. در این مسیر، توسعه بالادستی و پایین‌دست صنعت گاز نیازمند تزریق 80 میلیارد دلار سرمایه بوده تا ظرف مدت زمان 3 تا 4 سال آینده ناترازی گاز از صورت مسأله پاک شود. نکته بعدی، تعلل و بی‌توجهی دولت قبل به ذخیره‌سازی گاز بوده که همین امر میزان ذخایر گازی را به کمترین مقدار خود در کشور رسانده است. از ذخیره‌سازی گاز به‌عنوان روشی مطمئن و کارآمد برای پاسخگویی به نیاز بالای انرژی در فصل سرد یاد می‌شود. در حال حاضر ظرفیت ذخیره‌سازی در کشورهای اروپایی به‌‌طور میانگین ۲۲ درصد از گاز مصرفی، روسیه ۱۹ درصد، امریکا ۱۶ درصد، ترکیه ۷ درصد و در ایران فقط ۱.۷ درصد است. عامل مهم دیگر، افزایش وحشتناک مصرف انرژی در کشور بخصوص در بخش خانگی و تجاری بوده است. سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور روزگذشته درجریان بازدید از ستاد شرکت ملی گاز، اعلام کرده که موضوع ذخیره‌سازی گاز و نفت از مسائل بسیار مهم بویژه برای شرایط بحرانی و غیرقابل پیش‌بینی است که متأسفانه درمقطعی مورد بی‌توجهی قرار گرفته و شرکت ذخیره‌سازی گاز منحل شده و وزارت نفت پس از پایان شرایط ویژه کنونی باید این موضوع را مورد توجه جدی قرار دهد.در حال حاضر رشد مصرف گاز در کشور در زمینه‌هایی همچون مصارف خانگی سالانه ۶ درصد، بخش‌های عمده ۵ درصد و در بخش نیروگاهی ۴ درصد برآورد می‌شود. رضا مسیبی بهبهانی، کارشناس ارشد انرژی به روزنامه ایران گفته است که درکنار بی‌توجهی به ذخیره‌سازی و عدم سرمایه‌گذاری مناسب در صنعت نفت در سال‌های قبل، سوءمدیریت وزارت نفت دولت قبل هم بر ناترازی گاز تأثیر‌گذار بوده است. به گفته وی، با توجه به ظرفیت بالای مخازن نفت و گاز کشور، اما ایران در زمینه تولید نفت و گاز خیلی عقب مانده و افزود که ایران دارای دومین ذخایر گاز جهان بوده اما در زمینه تولید رتبه هشتم را دارا است. این کارشناس ارشد انرژی، جمع‌بندی کرد که در تولید و بهره‌برداری از منابع زیرزمینی صنعت نفت در دولت قبل کم‌کاری شده و اگر در دولت قبل در زمینه سرمایه‌گذاری و توسعه صنعت نفت اقدامات مناسبی صورت می‌گرفت اکنون ناترازی گاز به‌عنوان یک مشکل وجود نداشت.