خط نيوز - نرمش قهرمانانه با تأکید بر حفظ اصول انقلاب اسلامى‏

بررسى اهداف، دستاوردها و بازتاب‏هاى سفر دکتر روحانى به نیویورک؛

نرمش قهرمانانه با تأکید بر حفظ اصول انقلاب اسلامى‏

با روى کار آمدن دولت جدید و تغییر مسؤولان وزارت امور خارجه، نگاه‏ها و سلایق جدیدى در سیاست خارجى کشورمان حاکم شد که ظرفیت بالاى جمهورى اسلامى، این نگاه‏ها و سلایق نو را پوشش داده است.

«نرمش قهرمانانه در دیپلماسى» از سوى رهبر معظم انقلاب در هفته‏هاى قبل، پیش‏بینى مى‏شد که رویکرد جدیدى در حوزه متغیّرات سیاست خارجى جمهورى اسلامى ایران دنبال شود. در واقع با روى کار آمدن دولت جدید و تغییر مسؤولان وزارت امور خارجه، نگاه‏ها و سلایق جدیدى در سیاست خارجى کشورمان حاکم شد که ظرفیت بالاى جمهورى اسلامى، این نگاه‏ها و سلایق نو را پوشش داده و از انرژى تازه و رویکردهاى جدید حاکم، براى کسب منافع ملى در عرصه بین‏الملل استقبال مى‏کند. از این منظر، رهبر معظم انقلاب با بیان مفهوم نرمش قهرمانانه در دیپلماسى، عملیاتى‏شدن نگاه و رویکرد دولت جدید در عرصه سیاست خارجى را تأیید کردند. این موضوع خود ریشه در دو وجهى بودن سیاست خارجى کشورمان نیز دارد. سیاست خارجى ایران در عین حال که داراى اصولى ثابت و غیرقابل تغییر است، متغیراتى را هم در حوزه رفتارى تجویز مى‏کند که در جهت تداوم اصول ثابت در شرایط و موقعیت‏هاى مختلف به کار گرفته مى‏شوند. عملکرد دستگاه سیاست خارجى و دیپلماسى کشور در نیویورک، به‏ویژه دیدار وزیر خارجه ایران با وزیر خارجه آمریکا در قالب وزراى خارجه 1+5 و پاسخ رئیس‏جمهور کشورمان به تماس تلفنى رئیس جمهور آمریکا، باراک اوباما، بعد از 33 سال، رفتارهایى است که در چارچوب اصول ثابت سیاست خارجى کشور شکل گرفت. این رفتارها برخاسته از نوع نگاه گروه جدید وزارت خارجه و به‏ویژه پشت‏گرمى آن‏ها به بیان رهبرى مبنى بر نرمش قهرمانانه در دیپلماسى است. در این نوشتار به اهداف، دستاوردها، مخاطرات آینده و بازتاب‏هاى سفر 5 روزه دکتر روحانى به نیویورک خواهیم پرداخت. چند هفته گمانه‏زنى‏هاى داخلى و خارجى درباره سفر آقاى روحانى به نیویورک و دیدار احتمالى ایشان و اوباما و موضع دولت وى در مورد مسائل مورد مناقشه ایران و غرب با اتمام یافتن سفر روحانى به آمریکا پایان پذیرفت و برخلاف انتظار برخى در داخل و خارج، این‏بار نیز جمهورى اسلامى توانست مواضع خود را در موضوعات مورد بحث با غرب؛ بار دیگر مقتدرانه و هوشمندانه به دنیا اعلام نماید. بامداد پنجم مهرماه به وقت تهران، نشست وزراى امور خارجه هفت کشور جمهورى اسلامى ایران، انگلیس، فرانسه، آمریکا، روسیه، چین و آلمان همراه با کاترین اشتون مسؤول سیاست خارجى اتحادیه اروپا، در حاشیه شصت و هشتمین نشست مجمع عمومى سازمان ملل متحد در نیویورک به پایان رسید؛ در حالى‏که چهره همه طرف‏ها در مقابل دوربین‏هاى خبرى رسانه‏هاى مختلف نشان از رضایت آنان از فضاى بسیار خوب مذاکرات داشت. بنا بر اظهارات اشتون در گفت‏وگو با خبرنگاران پس از پایان نشست، مذاکرات آتى بیست‏وسوم و بیست‏وچهارم مهرماه در ژنو از سر گرفته مى‏شود و تا آن زمان تهران بسته پیشنهادى جدیدى ارایه مى‏کند یا به بسته‏هاى پیشین پاسخ خواهد داد. هم‏چنین همانگونه که مسؤول سیاست خارجى اتحادیه اروپا و برخى رسانه‏هاى خارجى مطرح کرده‏اند، نگاه‏ها به سمت حل‏وفصل موضوع هسته‏اى ایران در مدت زمانى حداکثر یک‏ساله معطوف است؛ همان‏گونه‏که تهران پیش از این بر آن تأکید کرده بود. البته اشتون پیش از آغاز نشست وزراى امور خارجه هفت کشور، حدود سه ساعت با دکتر حسن روحانى رییس جمهورى اسلامى ایران، دیدار و گفت‏وگو کرد. برگزارى نشست بین هفت کشور در چنین سطحى طى دوره 10 ساله مذاکرات بى‏سابقه بوده است. نخستین دوره‏هاى مذاکرات بین وزراى امور خارجه سه کشور اروپایى و دبیر شوراى عالى امنیت ملى جمهورى اسلامى ایران برگزار مى‏شد اما از حدود هشت سال پیش به این طرف که آمریکا، روسیه و چین هم به دایره مذاکرات افزوده شدند، نمایندگى هر کدام از اعضاى گروه 1+5 را معاونان و نمایندگان وزراى امور خارجه بر عهده گرفتند. تداوم این امر بر امکان اتخاذ تصمیم‏هاى کلیدى‏تر، آن‏هم در زمان کمتر با استفاده از اختیارات گسترده‏تر، وزیران امور خارجه تأثیر خواهد داشت. نکته دیگر نشست پنجم مهرماه، حضور جان کرى وزیر امورخارجه آمریکا بود که بر اساس سخنرانى باراک اوباما رییس جمهورى این کشور در شصت و هشتمین نشست مجمع عمومى سازمان ملل متحد، مسؤولیت شرکت در این مذاکرات به او واگذار شده بود. او پس از اتمام مذاکرات نیز حدود نیم‏ساعت با همتاى ایرانى خود به گفت‏وگو پرداخت تا بالاترین سطح مذاکرات میان دو کشور طى 35 سال گذشته رقم بخورد. بنا بر گفته‏هاى کرى، بر ادامه فرایند موجود به‏منظور یافتن راهى ملموس براى پاسخ‏دادن به سؤالات گروه 1+5 درباره برنامه اتمى ایران توافق صورت گرفت که در همین زمینه، ظریف هم راه‏حل‏هاى احتمالى بیشترى را مطرح کرد و گام دشوار بعدى این است که ببینیم چه مى‏توان کرد. ظریف هم پس از بسیار سازنده خواندن این ملاقات گفت: بنا داریم جامعه بین‏المللى را مطمئن کنیم که برنامه هسته‏اى ایران صلح‏آمیز است. او از لزوم برچیده‏شدن تحریم‏هاى یک‏جانبه آمریکا در کوتاه‏ترین زمان ممکن سخن گفت و بر اجراى زمان‏بندى‏شده مذاکرات تأکید کرد. بنابراین به‏نظر مى‏رسد در این نشست، علاوه بر تعیین زمان و مکان ملاقات بعدى، مجموعه‏اى از راه‏حل‏هاى ممکن مطرح شده و مقدمات یک برنامه زمان‏بندى‏شده طى یک سال آتى نیز ریخته شده است و البته فراموش نکنیم که در مقابل، طرف ایرانى هم بر لزوم لغو تحریم‏هاى یک‏جانبه آمریکا علیه ایران احتمالاً به‏عنوان یک گام اولیه اطمینان‏ساز تأکید کرده است. البته کرى نیز پیش از برگزارى نشست، در مصاحبه با شبکه آمریکایى سى.بى.اس از ایران خواسته بود به‏منظور لغو تحریم‏ها، بى‏درنگ امکان دسترسى بازرسان بین‏المللى به سایت فردو را فراهم آورد که به گفته او مخفى و زیرزمینى است. این در حالى است که مشخصات سایت فردو یک سال پیش از زمان مقرر شده، به مراجع بین‏المللى اعلام و بازرسى‏ها از این مکان آغاز شد و هم‏اکنون نیز علاوه بر دوربین‏هاى آژانس بین‏المللى انرژى اتمى، تمام فعالیت‏هاى غنى‏سازى زیر نظر بازرسان انجام مى‏شود. به هر روى، همان‏گونه‏که پیش از این بارها اعلام شده است و بنا به گفته‏هاى پنجم مهرماه رییس جمهورى اسلامى ایران در پاسخ به روزنامه آمریکایى واشنگتن پست، اگر غرب به همه حقوق قانونى ایران از جمله حق غنى‏سازى در خاک ایران اذعان کند و آن‏را بپذیرد، شفاف‏سازى از طرف ایران در چارچوب مقررات بین‏المللى مشکلى نخواهد داشت. حال باید منتظر ماند تا تصمیم‏ها و اقدام‏هاى عملى در این زمینه چه زمانى چهره اجرایى به خود مى‏گیرد. تحلیل سفر روحانى به نیویورک‏ تحلیل سفر آقاى روحانى و نحوه‏ى بازیگرى و کنش‏هاى سیاسى اخیر دستگاه دیپلماسى جمهورى اسلامى که چهره‏ى جدیدى به نوع تعامل بین جمهورى اسلامى ایران و آمریکا بخشیده است در پیوند با مفهوم نرمش قهرمانانه مقدور است. این مفهوم توسط رهبر معظم انقلاب اسلامى در جمع فرماندهان و مسؤولان سپاه پاسداران انقلاب اسلامى ایراد گردید. در آن دیدار ایشان به‏طورضمنى موافقت خود را با اتخاذ چنین تاکتیکى با رعایت اصول و ملاحظاتى اعلام نمودند، مفهومى که معظم له در دیدار رئیس و اعضاى مجلس خبرگان رهبرى نیز درباره آن این‏گونه توضیح داده بودند: «البته نرمش و انعطاف و مانور هنرمندانه و قهرمانانه در همه‏ى عرصه‏هاى سیاسى یک کار مطلوب و مورد قبولى است و لیکن این مانور هنرمندانه نبایستى به معناى عبور از خطوط قرمز یا برگشتن از راهبردهاى اساسى یا عدم توجه به آرمانها باشد، این‏ها را باید مراعات کرد. البته هر دولت، هر شخص، هر شخصیتى روش‏هایى دارند، ابتکاراتى دارند، این ابتکارات را انجام خواهند داد و پیش خواهند رفت.» (14/6/92) مفهومى که نباید به‏معناى سازش و کوتاه‏آمدن تلقى شود، بلکه نوعى انعطاف تاکتیکى است که ویژگى‏هاى زیر را دارد: 1- بر اساس شناخت و فهم صحیح از دشمن طراحى شده است. 2- یک تاکتیک و روش است و نباید با راهبرد اشتباه گرفته شود. 3- نباید از خطوط قرمز و راهبردهاى نظام عبور کند. 4- بر همان اصول سیاست خارجى یعنى عزت، حکمت و مصلحت مبتنى است. 5- با سازش و کوتاه‏آمدن متفاوت است و با اقتدار، معنى پیدا مى‏کند. از این‏رو شرایط اجراى آن نیز باید فراهم باشد. در شرایطى مى‏توان نرمش قهرمانانه را به اجرا گذاشت که: 1- ساخت درونى قدرت استحکام لازم را داشته باشد. 2- ماهیت دشمن کاملاً شناخته و اهداف اصلى او بر ملا شده باشد. 3- ظرفیت و پشتیبانى لازم براى نرمش قهرمانانه در داخل فراهم شده باشد. 4- نوع رفتارها و تکنیک‏هاى صحیح و منطقى لازم از قبل طراحى شده باشد. 5- فضاى احترام متقابل و تعامل از موضع برابر فراهم باشد. 6- دستاورد و نتیجه‏ى منطقى براى آن قابل پیش‏بینى باشد. دستاوردهاى سفر دکتر روحانى‏ دیدارهاى متنوع و مهم و سخنرانى‏هاى منطقى، انسان‏دوستانه و دلسوزانه مسؤولان وزارت خارجه کشورمان در سفر به نیویورک، در حالى نگاه متصلب و امنیتى اوباما به ایران را تا حدى تغییر داد و وى را در مقابل ایران به کرنش وا داشت که از پشتوانه گفتار نرمش قهرمانانه در دیپلماسى برخوردار بود. در واقع طرح این مفهوم از سوى رهبر معظم انقلاب - که بازتاب وسیعى در رسانه‏هاى غربى داشت و غربى‏ها آن‏را مقدمه دیپلماسى ایران در سازمان ملل دانستند- فضایى را فراهم کرد که ادبیات صلح‏طلبانه و منطقى مسؤولان وزارت خارجه در نیویورک به ثمر نشست و موفقیت‏هاى ذیل را در عرصه سیاست خارجى ایران رقم زد: 1- مقامات آمریکایى وقتى با چنین رویکردى از ایران مواجه شدند، در برنامه‏ریزى خود براى ارتباط با مقامات ایرانى در سازمان ملل جدى‏تر شدند و شب قبل از سخنرانى روحانى در مجمع عمومى سازمان ملل، کاخ سفید به‏طوررسمى از مقامات ایرانى خواست تا اوباما با دکتر روحانى دیدار کند، اما طبق سخنان رئیس‏جمهور، وقت برنامه‏ریزى از سوى ایران براى این‏کار نبود و بنابراین چنین دیدارى صورت نپذیرفت. 2- قبل از این‏که دکتر روحانى در مجمع عمومى سازمان ملل سخنرانى کند، اوباما در سخنان خود در مجمع عمومى، تصریح کرد که ما به‏دنبال تغییر نظام در ایران نیستیم و به حق مردم ایران براى دسترسى به انرژى صلح‏آمیز هسته‏اى احترام مى‏گذاریم. وى در ادامه تأکید کرد: رهبر معظم ایران علیه بمب اتم فتوا داده و روحانى نیز تأکید کرده است که ایران بمب اتم تولید نخواهد کرد. جهت اصلى سخنان اوباما در مجمع عمومى سازمان ملل، استقبال از حل مسائل بین ایران و آمریکا بود. از همین‏رو اوباما تصریح کرد: من به جان کرى، وزیر خارجه آمریکا، دستور مى‏دهم که با قدرت‏هاى اروپایى در جهت یافتن یک راه‏حل براى ایران همکارى کند. این ادبیات هرچند در حوزه دیپلماسى است و باید شاهد تغییر رفتارهاى عملى بود؛ اما به‏روشنى، برترى موقعیت ایران را نشان مى‏دهد و گویاى این است که دولت آمریکا حضور مقامات ایرانى در نیویورک را فرصت مغتنمى براى حل مسائل خود با ایران تلقى کرده است. 3- تماس تلفنى اوباما با دکتر روحانى که در آخرین لحظات سفر رئیس‏جمهور به نیویورک انجام گرفت، یکى دیگر از مهم‏ترین نتایج فضاى برخاسته از دیپلماسى جدید ایران بود. دکتر روحانى، در توضیح این رخداد اعلام کرد: «دیروز در لحظه‏اى که آماده حرکت به سمت فرودگاه بودیم، کاخ سفید تماس گرفت و نسبت به تماس تلفنى رئیس‏جمهور آمریکا با من ابراز تمایل کرد که چند دقیقه تلفنى صحبت کنیم. در مسیر حرکت، با موبایل سفیر ما تماس گرفته شد که عمدتاً محور بحث ما مسأله هسته‏اى بود.» روحانى افزود: «من گفتم بحث 1+5 و حل‏وفصل مسأله هسته‏اى باید سرعت یابد و تأکید کردم که هرگونه فعالیت در عرصه خارجى بر مبناى عزت، حکمت و مصلحت خواهد بود.» تماس تلفنى اوباما با مقامات جمهورى اسلامى ایران که براى اولین‏بار بعد از قطع روابط آمریکا و ایران در سال 1359 رخ داد، نکات مهمى را بیان مى‏کند که موارد ذیل از این جمله‏اند: 3-1- تماس تلفنى اوباما با روحانى گویاى این است که مقامات کاخ سفید از این‏جهت روى دیپلماسى مسؤولان ایرانى در نیویورک حساب ویژه باز کردند که این مواضع، با چراغ سبز رهبرى در قالب رویکرد نرمش قهرمانانه همراه دیدند. آمریکایى‏ها مى‏دانند در سیاست خارجى ایران، مقام رهبرى حرف آخر را مى‏زند. 3-2- دنبال‏کردن خط سیر واکنش‏هاى آمریکا در قبال ایران، یعنى از واکنش‏هاى مثبت آن‏ها به طرح ایده نرمش قهرمانانه در دیپلماسى از سوى رهبر معظم انقلاب، تا مشاهده مواضع منطقى و عقلانى مسؤولان وزارت خارجه کشورمان در نیویورک و سپس تلاش براى دیدار با رئیس‏جمهور کشورمان و در نهایت، اقدام به تماس تلفنى در سطح عالى‏ترین مقام اجرایى، گویاى قرارگرفتن کاخ سفید در زمین بازى جمهورى اسلامى ایران است. اوباما و همکاران وى، زمین بازى جمهورى اسلامى را براى حل مسائل بین تهران و واشنگتن، حداقل در عرصه دیپلماسى مناسب مى‏بینند. اکنون ایده نرمش قهرمانانه بر سر آمریکا سایه انداخته و مى‏توان حدس زد اوباما و همکاران وى در پستوى کاخ سفید تا چه اندازه از طرح این موضوع خوشحالند. آمریکا در تحولات منطقه درگیر فضاى سختى شده و باراک اوباما طعنه‏ها و کنایه‏هاى زیادى از اطراف خود مى‏شنود که وى را در مقابل پوتین شکست‏خورده مى‏دانند. وى اکنون با خرسندى که کمتر به چهره مى‏آورد، مى‏خواهد با استفاده از این فضاى جدید در سیاست خارجى ایران، اندکى سیاست خارجى خود را در نزد منتقدانش موفق جلوه دهد. بى‏جهت نیست که اوباما بعد از تماس تلفنى با دکتر روحانى بلافاصله این موضوع را رسانه‏اى مى‏کند و با افتخار از این کار تعریف مى‏کند. این موضوع، قرارگرفتن حریف در زمین بازى ایران است که مى‏تواند مقدمه‏اى براى کسب منافع ملى کشورمان باشد. پشتوانه‏هاى نظام براى ورود به سیاست نرمش قهرمانانه‏ برآورد وضعیت سیاسى نظام، نشانگر این است که موافقت حضرت امام خامنه‏اى با این تاکتیک متکى به زمینه‏ها و شرایط مساعدى است که پشتوانه‏هاى لازم براى پیشبرد آن‏را فراهم آورده است. زمینه‏هایى چون: 1- افزایش سرمایه‏ى اجتماعى نظام با رفع ذهنیت‏هاى برآمده از فتنه‏ى 88 و اثبات حقانیت نظام؛ 2- دستیابى به سطح بالاى پیشرفت‏هاى علمى و فناورانه در عرصه‏هاى مختلف و اثبات کارآمدى نظام؛ 3- ارتقاء موقعیت منطقه‏اى نظام با تثبیت روند رو به بهبود موقعیت مقاومت و پیامدهاى بیدارى اسلامى؛ 4- قرارداشتن دشمنان اصلى نظام در موقعیت شکننده و چالشى؛ 5- وجود دولت‏مردانى با روحیه‏ى نرمش و تجربه‏ى کار دیپلماتیک. با توجه به موارد فوق، استحکام در مواضع رییس جمهور کشورمان از یک سو و پذیریش حق کشورمان در استفاده از فناورى هسته‏اى و اطمینان‏بخش‏بودن فتواى مقام معظم رهبرى و تأکید بر کنار گذاشتن سیاسى براندازى و تغییر نظام جمهورى اسلامى ایران از سوى آقاى اوباما و حتى ارتقای سطح تیم 1+5 از نمایندگان این کشورها به وزراى امور خارجه را مى‏توان همسو با نرمش قهرمانانه تلقى و در عین حال تأکید آمریکایى‏ها بر اقدامات عملى ایران و تکرار برخى ادعاهاى رژیم صهیونیستى را موانع پیش روى این روند جدید به‏حساب آورد. بنابراین با توجه به ماهیت دشمن و ویژگى واقع‏گرایى او لازم است از هرگونه رفتارى که به اشتباه محاسباتى منتهى مى‏شود اجتناب کرد چراکه حال نوبت آمریکایى‏ها است که با برداشتن تحریم‏هاى ظالمانه، آزادسازى دارایى‏هاى بلوکه‏شده جمهورى اسلامى ایران، اجتناب از حمایت گروهک تروریستى مثل منافقین و گروهک ریگى و دست‏براشتن از حمایت غیرمنطقى از ادعاهاى رژیم صهیونیستى، حسن نیت خود را عملاً نشان داده و گام عملى براى جبران خطاهاى تاریخى چون کودتاى 28 مرداد، حمایت از رژیم پهلوى در برابر انقلاب اسلامى، حمایت از گروهک‏ها و کودتاچیان پس از پیروزى انقلاب، تجاوز نظامى و ورود به صحراى طبس و همراهى و حمایت همه‏جانبه از صدام جنایتکار علیه کشورمان بردارند. منبع تسنیم