خط نيوز - برجام و خاطرات شیرین در بیانیه‌های کاغذی

این روزها که در سالگرد برجام بسر می بریم کشورهای مختلف از جمله وزارت خارجه خودمان اقدام به انتشار بیانیه‌هایی در این باره کرده‌اند. اما علیرغم تاکید همه کشورها بر حفظ دستاوردهای برجام این پرسش همچنان باقی است که آیا از دستاوردهای مورد نظر این توافق نامه چیزی جز خاطره ای شیرین و البته درسی آموزنده برای ایران مانده است؟

به گزارش الف بنابر تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی روز ۲۳ تیر ماه نیز روز گفتگو و تعامل سازنده با جهان نامگذاری شده است. این پیشنهادی بود که رییس جمهور سال ۹۷ در سالگرد تصویب برجام در جلسه هیئت وزیران مطرح کرد. روحانی با اشاره به اینکه ۲۳ تیرماه را می‌توان به عنوان روز تعامل با جهان نامید، گفته بود :«جمهوری اسلامی ایران در این روز برای همۀ جهانیان ثابت کرد از لحاظ قدرت سیاسی، آنچنان توانمندی و تبحری در مسایل سیاسی، منطق و موضوعات فنی و حقوقی دارد که می‌تواند برای حل موضوع پیچیده بین المللی با قدرت‌های بزرگ مذاکره کرده و از حق ملت ایران به خوبی دفاع کند.» چنین تصمیماتی جدا از تمامی تلاش‌های ایران برای انجام تعهداتش در توافق نامه برجام نشان دهنده عزم و اراده جدی کشورمان برای حل و فصل مناقشات هسته ای است. اما علیرغم اهتمام فراوان ایران برای رفع نگرانی غربی‌ها در باره برنامه هسته ای کشورمان حالا پس از ۵ سال چیزی جز وعده‌های کاغذی غربی‌ها و انتشار بیانیه و شاید مرور خاطرات شیرین نصیب ایران نشده است . نکته جالب در این میان تاکید و اذعان این بیانیه‌ها به انجام شدن تعهدات طرف ایرانی و بازرسی های سخت گیرانه آژانس است. در بیانیه امسال اتحادیه اروپا که توسط «جوزپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا منتشر شده، آمده است: « برجام به عنوان تنها ابزار برای اطمینان از برنامه هسته‌ای ایران باقی می‌ماند. این توافق در بردارنده تعهدات هسته‌ای ایران در ازای تعلیق تحریمها توسط جامعه بین‌المللی و تسهیل روابط تجاری و اقتصادی ایران است که باید عملی شود. همچنین نظارت و راستی آزمایی بی‌سابقه‌ای را توسط آژانس بین المللی انرژی اتمی فراهم کرده است که من از تداوم اقدامات موثر، حرفه‌ای و فنی آژانس تقدیر می‌کنم. اجرای همه تعهدات در چارچوب برجام برای همه طرفها حیاتی است. متاسفانه ایالات متحده در ماه مه 2018 تصمیم گرفت از برجام خارج شود و از آن زمان در هیچ یک از نشستها و فعالیتها مشارکت نکرده است. باقی طرفهای برجام به کار جمعی برای رفع نگرانیها در ارتباط با برنامه هسته‌ای ایران و همچنین تاثیر گسترده خروج آمریکا از توافق و بازگرداندن تحریمها ادامه خواهند داد. بورل در پایان این بیانیه آورده است « به عنوان هماهنگ کننده کمیسیون مشترک برجام، من هرکاری که ممکن باشد را با دیگر طرفها و جامعه بین المللی انجام خواهم داد تا برجام حفظ شود.» دربیانیه مشترک ۱۴ ژوئیه سال گذشته سه کشور اروپایی نیز آمده بود: « ما ، رهبران فرانسه، آلمان و بریتانیا که منافع امنیتی مشترکی به خصوص درباره پابرجا نگه داشتن نظام عدم اشاعه سلاح های هسته ای داریم ، پای بندی خود به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را که چهار سال پیش و در تاریخ ‌۱۴ ژوﺌیه ۲۰۱۵ با ایران مورد موافقت قرار گرفت مورد تاکید قرار می دهیم.از سال ۲۰۰۳ ، ما سه کشور که بعدا آمریکا، روسیه و چین نیز به ما پیوستند ، یک سیاست طولانی مدت و قاطع را نسبت به ایران به کار گرفتیم، با این هدف مشخص که این کشور – که یکی از امضا کنندگان پیمان منع گسترش جنگ افزارهای هسته ای (NPT) می باشد – به تعهدات خود با حسن نیت احترام بگذارد و هرگز سلاح های هسته ای را توسعه ندهد یا تهیه نکند.ما، در کنار هم، در تاریخ ۸ ماه مه ۲۰۱۸ صراحتا تاسف و نگرانی خود را نسبت به تصمیم آمریکا برای خروج از برجام و بازگرداندن تحریم ها علیه ایران ابراز داشتیم و این در حالی بود که این کشور تعهدات خود را در قالب این توافقنامه – آنگونه که پیوسته و تا ماه گذشته توسط آژانس بین المللی انرژی اتمی تایید شده است - انجام داده بود. ما سه کشور، از ماه مه ۲۰۱۸، با همکاری سایر شرکای باقی‌مانده در برجام نهایت تلاش خود را کردیم تا اطمینان حاصل کنیم که مردم ایران بتوانند از مزایای اقتصادی مشروع برجام برخوردار شوند. امروز ، ما نگران این خطر هستیم که برجام ممکن است تحت فشار تحریم ها که توسط آمریکا تحمیل شده است و نیز به دنبال تصمیم ایران مبنی بر خودداری از اجرای چند تعهد کلیدی این موافقتنامه دچار فرو پاشی شود... ما در جستجوی راه حل ، به تلاش هایمان برای رایزنی فعالانه با همه طرف های مربوط ، با هدف حفظ صلح و امنیت بین‌الملل، ادامه خواهیم داد» آنچه در این بیانیه ها جلوه دارد استفاده از افعالی است که اشاره به آینده ای نامعلوم و بدون جزییات روشن از اقدامات اروپایی ها در این آینده دارد که خود نشان دهنده ترجیح اروپایی ها در حفظ توافق نامه ای است که در آن حقوق ایران نادیده گرفته شده است. پیشدستی اروپا یا هماهنگی با آمریکا برای تحمیل یک توافق تکمیلی؟ نکته جالب تر اما این است که ۹ روز پیش از خروج ترامپ از برجام در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ (۸ می ۲۰۱۸)، یعنی در تاریخ ۹ اردیبهشت ۹۷ ( ۲۹ آوریل ۲۰۱۸) سران بریتانیا، فرانسه و آلمان در بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند که توافق هسته‌ای فعلی با ایران بهترین راه متوقف کردن این کشور از دستیابی به تسلیحات هسته‌ای است اما در عین حال باید توافقی تکمیلی هم به بحث گذاشته شود! سه کشور اروپایی طرف توافق هسته‌ای، در این بیانیه ضمن پشتیبانی از برجام تأکید کرده‌اند مواردی وجود دارد که در توافق هسته‌ای با ایران به آنها پرداخته نشده و لازم است درباره‌اش تصمیم‌گیری شود؛ از جمله برنامه موشکی و حضور نظامی ایران در منطقه. این بیانیه که پیش از خروج ترامپ از برجام منتشر شده نشان دهنده آن است که گویا ادعاهای ترامپ درباره کامل نبودن توافق برجام چندان هم برای اروپایی ها غیر منتظره نبوده است.