نیاز سنجی؛ راهگشای تعدیل آسیب ماهواره‌های بیگانه
7 مرداد 1392 ساعت 14:11
شبکه‌های ماهواره عمدتاً به تلقین ارزش‌ها و هنجارهایی می‌پردازند که براساس فرهنگ دینی و ایرانی کشورمان نمی‌باشد، بعنوان مثال برنامه‌هایی که در شبکه فارسی وان پخش می‌شود، عمدتاً حول چند موضوع کلیشه‌ای خاص می‌باشد.
به گزارش خط و به نقل از تسنیم، در سال‌های اخیر شاهد رشد قارچ گونه شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان در خارج از مرزهای ایران بوده‌ایم. شبکه‌هایی که این روزها همه به ناهمخوانی مبانی محتوایی آنها با اخلاق عمومی جامعه اعتراف نموده‌اند. آسیب‌های اجتماعی این برنامه‌ها تا جایی پیش رفته که بنیان خانواده ایرانی اکنون خطری را بیخ گوش خود احساس می‌کند. نگارنده با توجه به مسئله بودن گرایش خانواده‌های ایرانی به این شبکه‌ها، بر آن است تا ضمن اشاره به آسیب‌های اجتماعی این رسانه‌ها پیشنهادهای کاربردی را برای سازمان‌های رسانه‌ای به ویژه صدا و سیما ارایه نماید.
پخش برنامه‌های تلویزیونی از طریق ماهواره‌ها در طی دو دهه گذشته، به عنوان معضلی جهانی مورد توجه بسیاری از کشورها قرار گرفته است. در این راستا هر کشوری با توجه به حساسیت‌ها و ملاحظات فرهنگی (به ویژه از نقطه نظر ارزش‌های سنتی، ملی و یا مذهبی) و یا سیاسیِ خود، ابعاد گوناگون این مسئله را مدنظر قرار داده است. یکی از این حساسیت‌ها، تضاد بسیاری از برنامه‌های ماهواره با ملاحظات فرهنگی و اجتماعی –به‌ویژه در کشورمان- و در نتیجه پیدایش آسیب‌های اجتماعی است. آسیب‌های اجتماعی که شامل هر نوع عمل فردی یا جمعی است که در چارچوب اصول اخلاقی و قواعد عام عمل جمعی یا غیررسمی جامعه محل فعالیت کنشگران قرار نمی‌گیرد و در نتیجه با منع قانونی و یا قبح اخلاقی و اجتماعی روبرو می‌گردد، به عنوان اعمالی که هنجارهای کل جامعه را مورد تعرض قرار می‌دهند و نظام اجتماعی را تهدید می‌کنند، در هر جامعه‌ای حائز اهمیت جدی هستند.
شبکه‌های ماهواره عمدتاً به تلقین ارزش‌ها و هنجارهایی می‌پردازند که براساس فرهنگ دینی و ایرانی کشورمان نمی‌باشد، بعنوان مثال برنامه‌هایی که در شبکه فارسی وان پخش می‌شود، عمدتاً حول چند موضوع کلیشه‌ای خاص (از جمله بهنجارسازی روابط آزاد زن و مرد و...) می‌باشد.
بخشی از آسیب‌های شبکه‌های ماهواره‌ای و یا ارتباط این فناوری با گرایش به آسیب‌های اجتماعی، با ناآگاهی بخش عمده‌ای از بهره برداران نیز مرتبط است و این عامل در کنار فقدان یک درک مشترک بین مدیران و مسئولین شرایط پیچیده‌ای را برای امر مقابله با آسیب‌های ناشی از شبکه‌های ماهواره‌ای رقم زده است. شبکه‌های ماهواره‌ای از طریق القائات فرهنگی، زمینه را برای گریز فرهنگی بهره‌برداران فراهم می‌کنند و موجب از خود بیگانگی و از دست دادن هویت فرهنگی آنان می‌شوند. آن چه در مورد آسیب‌های اجتماعی در ایران می‌توان گفت این است که بر اساس وضعیت خاص اجتماعی حاکم بر جامعه، آسیب‌های اجتماعی علاوه بر این که مسئله‌ای اجتماعی شمرده می‌شوند، بار ارزشی نیز دارند. یعنی یک آسیب که در یک جامعه‌ی با سیاست لیبرال، فقط یک جرم محسوب می‌شود، در ایران علاوه بر جرم بودن، گناه به شمار می‌رود. این نگرش خاص به مسئله‌ی اجتماعی باعث می‌شود که مجرم یا منحرف بیشتر از آن که جامعه و روابط حاکم بر آن را عامل انحراف خود بداند، خودش را گناهکار می‌بیند و این می‌تواند یکی دیگر از آسیب‌های فردی و اجتماعی باشد.
در این میان شناخت واقعی و عملی نیازهای نسل جوان و نسلی که عمده‌ترین مصرف‌کنندگان محصولات رسانه‌ای هستند، مستلزم بررسی ابعاد مختلف عوامل تاثیرگذار و اثرپذیری از شبکه‌های ماهواره‌ای به عنوان فناوری نوین ارتباطی است. این رسانه‌های جهانی حاوی پیام‌ها و پیامدهایی است که می‌تواند شخصیت جوان و نوجوان را به سادگی تحت تاثیر قرار دهد و به سمت‌و‌سویی خطرناک بکشاند. از این رو، جا دارد که با انجام تحقیقاتی وسیع درحوزه جامعهشناسی فناوری‌های نوین، مباحثی که در جوامع پیشرفته مهم و حیاتی قلمداد می‌شوند، جامعه را از آفتهای واقعی آنها مطلع، و از آنها پیشگیری کرد.
یک عنصر و مولفه بسیار مهم در سیاست ماهواره‌ای گرایش و خواست مردم برای دسترسی به برنامه‌های (غالبا مطلوب و مثبت) ماهواره‌ای است. به عبارت خیلی ساده، اگر ما در پی آن هستیم که درخصوص برنامه‌های ماهواره‌ای سیاستگذاری درستی داشته باشیم؛ نخست باید بدانیم که چرا مردم از فلان کانال استفاده می‌کنند؟
از سویی، سیاست آزادسازی مطلق و بدون محدودیت نیز شهروندان مشتاق برنامه‌های مطلوب و مثبت را در دنیای رسانه‌ای انباشته از پیام‌ها و محتواهای نامطلوب و زیانبار رها خواهد ساخت. پاسخگویی به خواسته‌های رسانه‌ای مردم اصلی‌ترین محور سیاستگذاری رسانه‌ای است و این ضرورت ملی به بهترین نحو با راه‌اندازی یک سیستم تحت کنترل و تابع سیاست‌ها و ملاحظات فرهنگی و سیاسی ملی تحقق می‌یابد. برخی از محققان علوم ارتباطات در ایران اعتقاد دارند به جای رویکرد حذف، به نیاز مخاطبان در رسانه‌ها توجه شود. وقتی سازمان‌های رسانه‌ای در داخل کشور الگوی مصرف رسانه‌ای مخاطبان داخلی را بدانند و نسبت به چرایی کوچ مخاطبان به رسانه‌های خارجی آشنایی داشته باشند، ضمن تعدیل آسیب‌های اجتماعی ناشی از مصرف رسانه‌ای رسانه‌های خارجی، می‌توانند اعتمادسازی رسانه‌ای ایجاد کنند. در پایان این نوشته به ارایه پیشنهادهایی خواهیم پرداخت که از درون برخی از پژوهش‌های داخلی که در خصوص آسیب‌های ماهواره نگاشته شده‌اند، استخراج شده است.
**پیشنهادهای کاربردی برای سازمان‌های رسانه‌ای
۱) با توجه به اینکه یکی از علل گرایش به برنامه‌های ماهواره‌ای که در برخی موارد آسیب‌های اجتماعی را به‌دنبال داشته است، خلاء و ضعف امکانات تفریحی و سرگرمی در جامعه و بخصوص ناتوانی برنامه‌های صدا و سیما در برآوردن این نیاز می‌باشد، به نظر می‌رسد تقویت کمی و کیفی برنامه‌های صدا و سیما می‌تواند با رفع این نقص گرایش به برنامه‌های ماهواره را تقلیل دهد.
۲) اعتماد به عنوان حلقه‌ی مفقوده جذب گرایشات مردم، نیازمند تقویت بویژه در زمینه رسانه ملی است. بنابراین ایجاد و بسترسازی لازم جهت افزایش اعتماد به صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران می‌تواند به گرایش مردم به این نهاد رسانه‌ای کمک شایانی داشته باشد.
۳) با در نظر گرفتن این امر که آگاهی مردم از ماهیت برخی شبکه‌های ماهواره‌ای در سطح نسبتاً پایینی قرار دارد، استعانت از روش‌های تبلیغاتی و آگاهی‌رسانی توسط دستگاه‌های ذی‌صلاح در ارتباط با نتایج مخرب و از قبل برنامه‌ریزی شده این شبکه‌ها، می‌تواند عاملی در جهت خودکنترلی کاربران ماهواره گردد.
۴) از آنجایی که ممنوعیت مطلق ماهواره از یک طرف مشکل و فرصت بهره‌وری مناسب از برنامه‌های مطلوب ماهواره را می‌سوزاند و از طرف دیگر آزادی بدون محدودیت، رواج کنترل‌نشده‌ی کانال‌های بعضاً زیانبار را به دنبال خواهد داشت، راه‌اندازی یک سیستم ملی جهت انتقال برنامه‌ها و کانال‌های مورد قبول و غیرآسیب‌زا نیز می‌تواند راهگشای مشکل مطرح شده باشد.
۵) شایان ذکر است که مردم مجریان نهایی قانون و سیاست‌های ماهواره‌ای هستند و توجه جدی به خواست آنها اهمیت فراوانی دارد، چرا که بدیهی است در صورت عدم همکاری آنها، این مجریان اصلی به مجرمان بدل می‌گردند.
کد مطلب: 18438
آدرس مطلب: http://khatnews.com/vdcdjo0f.yt0js6a22y.html