کد مطلب: 53422
پنجشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۱۱:۲۴
نان تافتون یکی از قدیمی‌ترین نان‌های ایرانیان بوده و گفته می‌شود تافتون پزی خیلی پیش‌تر از سنگک‌پزی در ایران رواج داشته است اما از سابقه تافتون پزی و نان تافتون در کشورمان اطلاع دقیقی در دست نیست.
به گزارش ایسنا، این نان در قدیم در خانه‌ها پخته می‌شده و جنبه تولید خانگی و روستایی داشته است. بعدها که روستاها گسترش پیدا کردند، این تولید خانگی از خانه و روستا به بازار و شهر راه یافت و جنبه شهری پیدا کرد.
علی بلوکباشی در کتاب «در فرهنگ خود زیستن و به فرهنگ‌های دیگر نگریستن» درباره تافتون پزی آورده است: در گذشته، زنان نان تافتون را در روستاها، می‌پختند و امروز هم برخی از تافتون‌پزان روستایی زن هستند. ابزار و وسایل تافتون پزی نیز با تفاوت‌های جزئی به همان شکل قدیم روستایی به جا مانده است. در حال حاضر هم تافتون‌های شهری کم و بیش همان ابزار و وسایلی را به کار می‌برند که نان پزهای روستایی به کار می‌برده‌اند.
تفاوت اساسی بین تافتون پزی در دو جامعه شهری و روستایی در تقسیم کار و کثرت تخصص در تافتون پزی شهری و محدودیت در تافتون پزی روستایی، شکل ساختن و قرار گرفتن تنور و دستگاه نان پزی است.
تافتون یا «تافتان» و «تفتان» نان گرد یا بیضی شکلی است که به دیوار تنور می‌چسبانند و می‌پزند. این نان از مطبوع‌ترین و مرغوب‌ترین نان‌ها پس از نان سنگک است.
«تفتان» و «تافتان» در فرهنگ‌های «آنندراج» و «نظام» آنچه از آفتاب یا از آتش گرم شده باشد، و قسمی از نان که آن را به هندی پراتها گویند، معنی شده است. همچنین در این فرهنگ برای ضبط نام انواع نان‌ها، نان تفتان را با این بیت شعر از محسن تأثیر یاد کرده است: «بی‌مثل ز نعمت فراوان/ یکتا و دو تا چون نان تفتان»
در فرهنگ نظام نیز نام تافتون این طور معنی شده است:«تافتان، نام کلفتی است که به دیوار تنور زده، بپزند. مقابل نان سنگک که بر روی ریگ گرم روی زمین کوره پخته می‌شود. از ماده تافتن است. نان تافتان و تفتان نانی است کلفت‌تر از اقسام دیگر آن».
«تفتان صف مشبهه از لفظ تفت (مخفف تافتان) نان تنوری کلفت» واژه تافتان و تفتان که در گویش مردم تهران «تافتون» و در برخی گویش‌های دیگر «تافْدون» تلفظ می‌شود، از «تافت» یا «تفت» و پسوند «آن» ساخته شده است. تافت و تفت به معنی و مفهوم تاب و تفت و تب و گرمی است. شاید واژه تافتان و تفتان در اصل «تافت نان»، «تافته نان»، «تفت نان» یا «تفته نان»، به معنی نان تافته و سرخ و پخته شده با آتش بوده که به مرور زمان و کثرت استعمال حرف «نون» از آغاز کلمه نان در زبان محاوره افتاده و به صورت تافتان و تفتان درآمده است.
به نظر می‌رسد تفتان، وجه تسمیه این است که از جهت کلفت بودن باید زیادتر در تنور تافته شود و از تافتن به معنی گرم کردن است.
