خط نيوز - اوقات فراغت؛ دغدغه ای مغفول و پنهان در عصر جوانی

اوقات فراغت؛ دغدغه ای مغفول و پنهان در عصر جوانی

توجه به اوقات فراغت جوانان یکی از راهکارهای موثر در افزایش نشاط اجتماعی و ایجاد سلامت روانی جوانان است که در صورت مدیریت بهینه آن می تواند به بروز خلاقیت ها و استعدادهای آینده سازان کشور منجر شود اما غفلت از این امر پیامدهای ناگوار و آسیب های اجتماعی بی شماری را به همراه خواهد داشت.

به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا؛ چگونگی غنی سازی اوقات فراغت و مدیریت تفریح به عنوان یکی از مهم ترین مسایل پیش روی جوانان به شمار می رود. اوقات فراغت نقشی بسزا در اجتماعی کردن نوجوانان و جوانان، بالابردن کیفیت زندگی افراد، بهبود روابط میان گروهی و میان نسلی، ترغیب و تشویق افراد برای مشارکت در طرح های عمومی و ارتقای روحیه شهروندی می شود و نیز مانعی برای بروز انواع کج روی ها و بزهکاری ها خواهد بود. در سال های نه چندان دور جوانان و نوجوانان اوقات فراغت خود را بیشتر با تماشای تلویزیون و ورزش هایی چون فوتبال پر می کردند و همین دورهمی ها و تخلیه انرژی های کاذب کمک زیادی به نشاط و شادابی آنها می کرد اما در سال های گذشته رواج برخی تفریحات نامتعارف و خطرناک به نگرانی هایی برای خانواده ها انجامیده و به انحراف جدی جوانان و همچنین تهدیدی خطرناک برای سلامتی آنها بدل شده است. توجه ویژه خانواده ها، رسانه و دولت به موضوع اوقات فراغت از مهم ترین اولویت های سخت افزاری جامعه ایرانی به شمار می رود که اهمال بیش تر در این ارتباط باعث صدمات غیر قابل جبرانی به نسل جوان خواهد شد. پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به منظور واکاوی بیشتر موضوع تفریح و اوقات فراغت و ارتباط آن با جامعه شناسی و همچنین آسیب شناسی تفریح در جامعه ایران در سال های گذشته با «سید جواد میری» جامعه شناس و عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به گفت وگو پرداخت. ***ایرنا: اهمیت و جایگاه تفریح و اوقات فراغت را در سیاست گذاری کلان جامعه تبیین فرمایید؟ متعارف و نامتعارف بودن این نوع تفریحات با چه معیارهایی تمیز داده می شود؟ **میری: وقتی انقلاب اسلامی در 1357 خورشیدی به پیروزی رسید، آیت الله بهشتی کتابی مشتمل بر 30 تا40 صفحه ای با عنوان «نگاه اسلام به تفریح» را به رشته تحریر درآورد و در آن به تبیین مفهوم تفریح و جایگاه آن در اسلام پرداخت. از آن به بعد در طول این چهل سال در زمینه تفریح هیچ اجتهاد و کوشش چشمگیری مشاهده نشده است. این موضوع باعث می شود تا سیاستگذاران و مدیران جامعه فهم دقیقی از این موضوع نداشته باشند که یک انسان ایرانی معاصر در فضای جهانی چه تصوری از تفریح دارد. با نگاه دوگانه حلال و حرام نمی توان پدیده جدید و پیچیده ای چون اوقات فراغت را مدیریت کرد در حالی که اوقات فراغت مفهومی با ابعاد متنوع و گسترده ای به شمار می رود. چون در ایران سیاستگذاران به این موضوع نپرداخته اند این باعث شده است که مفهوم اوقات فراغت خود به عنوان یک مفهوم لاکچری تصور شود و این دیدگاه وجود داشته باشد که تنها افراد بی درد به دنبال تفریح می روند. یکی از شاخصه های مهم جوامع معاصر، بحث تعاملات و معادلات نظام سرمایه داری محسوب می شود که در بعضی جوامع حدود هشت تا 16 ساعت این میزان کار متفاوت است. این انسان به طور کامل از نظر ذهنی و جسمی تهی، خسته و رنجور می شود و کشورهای مختلف بر پایه ساختار اجتماعی، سیاسی و فرهنگی خود از اوقات فراغت، تعریف گوناگونی را ارایه می دهند و تلاش دارند تا فرد اسیر در نظام سرمایه داری، متلاشی نشود و از نظر روانی او را طوری مدیریت کنند که فردا نیز بتواند به کارخانه یا کارگاه برود و دوباره مشغول کار شود. بدین گونه دغدغه اوقات فراغت یکی از مفاهیم امر سیاستگذارانه به شمار می رود در حالی که در جامعه کنونی ما به هیچ وجه این موضوع دیده نمی شود. ***ایرنا: به غیر از سیاستگذاران چه نهادها و بخش هایی درباره تفریح و اوقات فراغت جوانان نقش دارند؟ **میری: افراد در نهادهایی چون خانواده و مدرسه، جامعه پذیری را فرامی گیرند البته رسانه ها نیز در اولویت بعدی و مهم قرار دارند. 2 نهاد خانواده و مدرسه در دهه های گذشته آسیب های بسیار زیاد و جدی را متحمل شده اند. نوسانات اقتصادی یکی از آسیب‌هایی به شمار می رود که نهاد خانواده با آن درگیر است که سبب شد تا نهاد خانواده قداست، ارزش و محوریت خود را از دست بدهد یا حداقل کاهش یابد. در کنار نهاد خانواده، می‌بایست مدرسه قدرت بیشتری می‌داشت تا بتواند، مدیریت امور را به دست گیرد اما در 2 دهه گذشته شاهد این بودیم که سیاست‌گذاری‌ها به سمتی پیش رفت که مدرسه ها و آموزش عالی به سمت تجاری شدن گرایش یافتند و به جای آنکه دولت برپایه دغدغه های کلان ملی، تمدنی و فرهنگی دورنمای 100 ساله کشور را ترسیم و به کمک نهاد مدرسه آن را اجرایی کند، اداره مدارس و آموزش عالی را به بخش غیردولتی واگذار کرد و بدین ترتیب به برون سپاری پناه برد. دولت به عنوان پدر جامعه باید نگاه های بلند مدت داشته باشد اما زمانی که فردی با نگاه بنگاه محورانه به سرمایه‌گذاری در مدارس می پردازد و قصد دارد هرچه زودتر به سود خود برسد به طور قطع نخواهد توانست با نگاهی بلند مدت به این موضوع بنگرد، بنابراین نباید از او انتظار فرهنگ سازی داشت که امری بلند مدت و تدریجی به شمار می رود. بنابراین وقتی جامعه پذیری در نهاد خانواده، مدرسه و بعد آموزش عالی صورت نمی‌گیرد در اینجا نوعی اختلال شکل می گیرد و در این صورت مکانی برای یادگیری جامعه پذیری و انسان بودن برای افراد وجود نخواهد داشت. *** ایرنا: نقش رسانه را در این فرآیند چگونه ارزیابی می کنید؟ **میری: نهاد رسانه که نماینده اصلی آن تلویزیون ملی به شمار می رود، تنها دچار یک خوانش از دین و فرهنگ عامیانه است، نگاهی که هیچ تنوع و تکثری در آن وجود ندارد و قصد دارد مدل مورد علاقه خود را به مخاطب تحمیل می کند. در حالی که این نوع نگاه جوابگویی جامعه مدرن و متغیر معاصر نیست. تفسیرپذیری باعث شده قرائت های متعدد و متنوعی از متون مذهبی صورت بگیرد. فهم افراد مختلف از مساله ای مانند حج میان استاد دانشگاه، پزشک و فردی روستایی متفاوت است، بنابراین برنامه ها و اهداف برای تبیین و ارایه مباحث دینی و فرهنگی هم باید متنوع باشد. بنابراین در اینجا نیز رسانه به عنوان یکی از ابزارهای جامعه پذیری افراد به دلیل رویکرد اشتباه خود قادر نیست به جامعه پذیری افراد کمک کند. جوان ها در حال حاضر یکی از اقشار بسیار آسیب‌پذیر جامعه ما به شمار می روند که در اثر کم کاری ها و عدم مدیریت ها در بخش های مختلف دچار معضل های عدیده ای از جمله نحوه گذراندن اوقات فراغت خود شده اند. ***ایرنا: با توجه به موارد ذکر شده چه پیشنهادات و راهکارهایی برای جوانان در زمینه تفریح و پرکردن مناسب اوقات فراغت وجود دارد؟ **میری: ورزش به عنوان یکی از عرصه هایی به شمار می رود که در این زمینه می‌تواند به جامعه کمک کند و باعث تخلیه انرژی مازاد جوان ها و شور نشاط در آنها ‌شود اما در کشور ما برای ورزش اهمیت کمی قایل شده و بیشتر به صورت ورزش قهرمانی رایج است و جنبه عمومی و همگانی ندارد. ***ایرنا: با این اوصاف، چه مکان ها و محافلی تفریحی برای تفریح جوانان باقی می ماند؟ **میری: یکی از قابل دسترس ترین مکان ها در جامعه ایرانی رستوران ها و اغذیه فروشی ها به شمار می روند که تنها راه عمومی برای گذراندن اوقات فراغت محسوب می شود که جز تلف کردن وقت، فایده دیگری برای آنها ندارد که این خود به دلیل کمبود امکانات و راحت طلبی افراد است. موضوع «چشم و هم چشمی» در کشور ما خیلی رواج دارد و منشا بسیاری از کارهای نامتعارف و نامعقولی در جامعه می شود. ***ایرنا: ارزیابی کلی شما درباره اقداماتی که در طول این سال ها برای تفریح و اوقات فراغت جوان ها انجام شده است، چیست؟ **میری: امکانات و معیارهایی که در جامعه برای گذراندن اوقات فراغت جوانان گذاشته‌اند، مناسب جوان ها نیست و بیشتر متناسب با میانسال ها است و بیشتر توصیه هایی برای خودسازی و درس خواندن جوان ها ارایه می شود در حالی که مطابق با آمارها و علایق این قشر از جامعه قرار نیست که تمام افراد درس بخوانند و به خودسازی و درجات متعالی انسانی برسند اما نظام فرهنگی و آموزشی کشور راهکاری برای این دست دوم ارایه نمی‌دهد. یکسان فرض کردن اوقات فراغت با استراحت یکی از بزرگترین مشکلات در این زمینه به شمار می رود. اوقات فراغت در سیاست‌گذاری‌های ما جایی ندارد و این باعث به وجود آمدن چالش های بسیار بنیادین در سطح جامعه و کشور شده است. با توجه به شرایطی که گفته شد، پدید آمدن تفریحات غیر متعارف، امری طبیعی به شمار می رود. به عبارتی وقتی زیرساخت‌های جامعه و سیاست گذاری های کلان توجهی به امور تفریحی و اوقات فراغت ندارند، نباید انتظار داشت که جوانان به تفریحات غیرمتعارف گرایش نیابند. همچنین نوع نگاه ما به پدیده ها نوعی نگاه سرکوب گرایانه است و همه چیز را به نوعی به غربی ها ربط می‌دهیم در حالی که خیلی از این مسایل ارتباطی به غرب ندارد. همچنین در برخورد با پدیده های مختلف به واکاوی و آسیب شناسی آنها نمی پردازیم.